Avrupa Birliği Kurulu, Avrupa güvenliği ve savunması alanında tarihi bir adım atarak “Avrupa Güvenlik Aksiyon Planı” (Security Action for Europe – SAFE) isimli yeni bir mali düzenlemeyi onayladı. 150 milyar euro değerindeki SAFE aracı, üye devletlerin savunma sanayi üretiminde ortak alımlar yoluyla yatırım yapmasını desteklemeyi amaçlıyor. Bütçe, Avrupa’nın savunma kapasitesini artırmayı ve teknolojik-sınai altyapısını güçlendirmeyi hedefliyor. SAFE, bilhassa öncelikli savunma kabiliyetlerine odaklanan ve büyük ölçekli yatırımları finanse edecek bir sistem olarak tasarlandı. Üye devletler, kendi ulusal planlarına dayalı olarak bu fondan uygun şartlarda uzun vadeli kredi alabilecek. Krediler, ortak alım koşuluyla verilecek ve en az iki ülkenin yer aldığı projeleri kapsayacak. Fakat mevcut jeopolitik baskılar nedeniyle, hudutlu bir mühletle tek ülke alımlarına da müsaade verilecek.
Ukrayna ve Türkiye de dahil
SAFE’in en dikkat çeken ögelerinden biri, Ukrayna’yı da sisteme dahil etmesi. Ukrayna, Avrupa Ekonomik Alanı–Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EEA-EFTA) ülkeleriyle birlikte, SAFE kapsamındaki alımlarda AB üyesi ülkelerle eşit kurallarda yer alabilecek. Bu ülkelerden savunma ekipmanı tedariki de mümkün olacak.
Buna ek olarak, aday ülkeler, potansiyel adaylar, AB ile güvenlik ve savunma ortaklığı bulunan ülkeler – örneğin Türkiye ve Birleşik Krallık – de SAFE kapsamında ortak alımlara katılabilecek. AB, bu ülkelerle ek ikili yahut çok taraflı mutabakatlar yaparak iş birliğini genişletmeyi planlıyor.
Öncelikli alanlar belirlendi
SAFE kapsamında finanse edilecek savunma eserleri iki ana kategoriye ayrıldı:
1. Kategori:
- Mühimmat ve füzeler
- Topçu sistemleri (derinlemesine hassas vuruş dahil)
- Kara muharebe kabiliyetleri ve asker donanımı
- Kritik altyapı koruması
- Siber güvenlik
- Askeri hareketlilik ve karşı hareketlilik sistemleri
2. Kategori:
- Hava ve füze savunma sistemleri
- Deniz ve sualtı yetenekleri
- İHA ve anti-İHA sistemleri
- Stratejik dayanak araçları (hava ikmali, komuta-kontrol, uzay sistemleri)
- Elektronik harp ve yapay zekâ takviyeli çözümler
İkinci kategori eserlerde, üretici firmaların tasarım ve geliştirme süreçlerine taraf verme yetisine sahip olmaları mecburî tutulacak. Ayrıyeten her iki kategori için, AB dışı (EEA-EFTA ve Ukrayna hariç) ülkelerden tedarik edilecek bileşenlerin son eser maliyetindeki hissesi yüzde 35’i geçemeyecek.
Bu kapsamda Türkiye, üye adayı ülke olarak, uygun bulunması halinde SAFE projelerinde azami yüzde 35 seviyesinde yararlanabilecek. Endüstriyel iştiraki yüzde 35’in üzerine çıkarmak için bir Güvenlik ve Savunma İştiraki ve akabinde bir paydaşlık mutabakatı gerekli.
Yürürlüğe çabucak girecek
SAFE, NATO ile ahengi gözeten bir yapı olarak kurgulandı. AB, transatlantik iş birliğini derinleştirmeyi, endüstriyel iştirakleri güçlendirmeyi ve muteber ortaklarla ileri teknolojiye karşılıklı erişimi teminat altına almayı hedefliyor. SAFE düzenlemesi, AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanmasının çabucak akabinde, 29 Mayıs 2025 tarihinde yürürlüğe girecek. ReArm Europe Planı’nın birinci ayağı
SAFE, Avrupa Komisyonu’nun “ReArm Europe / Readiness 2030” planının birinci ayağını oluşturuyor. Bu plan, toplamda 800 milyar euroyu aşacak savunma harcamasının yönlendirilmesini öngörüyor. Başka ayaklar ortasında, üye ülkelerin savunma bütçelerini artırmalarına imkan tanıyan mali esneklikler, AB fonlarının tekrar yapılandırılması, Avrupa Yatırım Bankası’nın katkıları ve özel sermayenin harekete geçirilmesi yer alıyor.
