Uzay, her vakit için insanlığın en büyük hayallerinden biri oldu. Lakin aynı zamanda en zorlu sınavı olduğu da kesin. Birtakım vazifeler var ki, vakit geçse de eşsiz kalabiliyor. Soyuz T-15 uçuşu da onlardan biri: Şimdiye dek sırf bu vazifede, tek bir seferde iki başka uzay istasyonu ziyaret edildi.
Peki ne olmuştu da bu sıra dışı vazife gerçekleşti? Ve neden bir daha tekrarlanmadı? 1986 yılı… Soğuk Savaş, tüm süratiyle sürüyor. Dünyada siyasi tansiyon yüksek, uzay yarışı sürat kesmiyor.
O sırada Sovyetler Birliği’nin 1982’de fırlattığı Salyut-7 uzay istasyonu artık ömrünün sonuna yaklaşmıştı. Yeni jenerasyon istasyon Mir ise fırlatılmış, lakin şimdi kullanılmaya başlanmamıştı. Plan kolaydı: Eski istasyon kapatılacak, kozmonotlar Mir’e geçecekti. Fakat işler planlandığı üzere gitmedi.
Yarım kalan bir görev
1985’te Salyut-7’de misyonda olan Kumandan Vladimir Vasyutin, misyon sırasında önemli bir rahatsızlık geçirdi. Uyuyamıyor, yemek yiyemiyor, ağrıları her geçen gün artıyordu. Hastalığının ayrıntıları hala tam olarak bilinmese de, rahatsızlığı misyonu bitirecek kadar ciddiydi.
Altı ay sürmesi planlanan vazife, sadece iki ayda sona erdi. Uzay yürüyüşleri iptal edildi, deneyler yarım kaldı, hatta istasyondaki birtakım ekipmanlar bile geri getirilemeden bırakıldı. Halbuki bu gereçlerin yeni istasyona taşınması gerekiyordu.
Sovyetler’in elindeki uzay araçları sonluydu. Sadece bir tane Soyuz T mekiği kalmıştı, o da aslında Mir’e gönderilmek üzere planlanmıştı. Yeni model Soyuz TM’nin hazır olması ise en az dokuz ay sürecekti.
Bu durumda Sovyetler, alışılmadık fakat makul bir karar aldı: Birebir vazife içinde iki istasyonu da ziyaret edecek bir uçuş düzenlemek…
Bu vazifesi gerçekleştirmek üzere iki tecrübeli kozmonot seçildi: Leonid Kizim ve Vladimir Solovyov. Soyuz T-15’le evvel Mir’e gidecek, istasyonu faaliyete geçireceklerdi. Akabinde tıpkı araçla yörüngedeki eski istasyon Salyut-7’ye geçip oradaki misyonları tamamlayacaklardı.
15 Mart 1986’da fırlatılan Soyuz T-15
İkili, yedi haftalık ağır bir çalışmayla Mir’i devreye aldı. Sistemleri test ettiler, hayat alanlarını kurdular, istasyonu gelecekteki vazifeler için hazır hale getirdiler. Lakin daha işleri bitmemişti. Asıl sıra dışı kısım artık başlıyordu.
Geriye dönüş: Salyut-7 görevi
Mir’deki işleri tamamlayan Kizim ve Solovyov, yeniden Soyuz’a binip bu kere Salyut-7’ye yöneldiler. Eski istasyon onları tanıdık lakin bir o kadar da sıkıntılı haliyle karşıladı. Birinci misyonları, bilgisayar sistemindeki arızayı tespit etmekti. Fakat ne denedilerse sorunun kaynağını bulamadılar. Bunun yerine, sistemi süreksiz olarak devreye sokacak bir kablolama tahlili geliştirdiler. Bu doğaçlama usul harika değildi. Fakat işe yaradı.
İkili, evvelki vazifede yarım kalan deneyleri tamamladı, uzay yürüyüşlerini gerçekleştirdi, istasyondaki ekipmanları söktü. Vazife sırasında daima risk altındaydılar. Yanlışlı bir komut, onları istasyon dışında kilitleyebilirdi. Lakin her şeyi muvaffakiyetle tamamladılar.
Görevin sonunda, yanlarına alabilecekleri her şeyi Soyuz kapsülüne yüklediler. Ortalarında deney ekipmanları, dokümanlar ve hatta bir gitar da vardı. Toplamda yaklaşık 400 kilogram malzemeyi Mir’e taşıdılar. Ve böylelikle tarihe geçtiler. Yeni istasyona birinci ayak basanlar, eski istasyondan ayrılan son bireyler oldu.
Bir periyodun sonu
Kizim ve Solovyov, toplamda dört ay uzayda kaldıktan sonra, Temmuz 1986’da Dünya’ya döndü. Başta biraz daha uzun kalmaları planlansa da, misyon muvaffakiyetle tamamlandığı için erken dönmelerine karar verildi.
Mir, yıllarca vazifesini sürdürdü. Milletlerarası astronotları ağırladı, bilimsel araştırmalara mesken sahipliği yaptı ve 2001’de emekliye ayrıldı. Salyut-7’nin sonu ise daha dramatikti. SSCB, onu ileride geri getirmek için yüksek bir yörüngeye taşıdı. Ancak planlar tutmadı. Beklenmedik güneş aktiviteleri nedeniyle irtifa kaybetti ve 1991’de Arjantin üzerine denetimsiz biçimde düştü.
Salyut-7, bir manada Sovyet uzay programının en bahtsız istasyonu oldu. Arızalar, hastalıklar, yarım kalan görevler… Fakat bir şeyi başardı: Uzay tarihinin hala tekrarlanamayan bir misyonuna mesken sahipliği yaptı.
1986’daki bu vazife, iki uzay istasyonu ortasında gidip gelen tek bir seyahat olarak tarihe geçti. Ne öncesi vardı, ne de tekrarı yaşandı…
