Sera gazı salımı konusunda yıllardır birinci sırada yer alan Çin’in karbon emisyonu, 2025’in birinci çeyreğinde yüzde 1.6’lık düşüş yaşadı. Yüzde 1.6’lık bu düşüş tek başına çok mana söz etmese de Çin’in son yıllardaki atılımı ve son bir yılda ortaya çıkan genel tabloyla birlikte ele aldığımızda, Çin’in güç siyasetlerinde bir dönüm noktasına vardığını gösteriyor. Çünkü Çin’in karbon emisyonu üst üste dört çeyrektir ya sabit kalıyor ya da düşüş eğiliminde seyrediyor. Bu durum, Çin’in yaklaşık on yıldır süregelen emisyon artış trendinin kırılmaya başladığını gösteriyor. Ülkede bir müddettir yaşanan dönüşüm, bunun ekonomik sakinliğe bağlı periyotluk bir düşüş değil, yapısal bir atılımın sonucu olduğunu destekliyor. Güneş, rüzgar ve nükleer gibi düşük karbonlu güç kaynaklarına yapılan yatırım, Çin’in yıllardır bel bağladığı kömür merkezli güç siyasetinden uzaklaşmasını mümkün hâle getirmiş üzere görünüyor.
Çin’deki bu karbon emisyonu düşüşünün dönemsel bir sakinliğe bağlı olmadığının en değerli göstergelerinden biri ülkedeki elektrik tüketimi. 2025’in birinci çeyreğinde Çin’in elektrik tüketimi yüzde 6 artarken, elektrik üretimindeki emisyonlar yüzde 4 azaldı. Güneş ve Rüzgar Gücüne Yapılan Dev Yatırım, Çin’in Güç Altyapısını Dönüştürdü
Elektrik üretimindeki bu dönüşümde en büyük hisse güneş ve rüzgar gücünün. Çin, sırf 2025’in birinci üç ayında yaklaşık 55 GW güneş gücü ve 25 GW rüzgar gücü kapasitesi ekledi. Bu sayılar, geçen yılın tıpkı periyoduna kıyasla sırasıyla %30 ve %18 oranında artış manasına geliyor. Bu büyüme sayesinde 2025’in birinci çeyreğinde, elektrik üretimindeki artışın yaklaşık %70’i pak kaynaklardan sağlandı. Birebir periyotta kömürle çalışan santrallerin üretimi iise 25 TWh geriledi.
Diğer yandan nükleer güç yatırımlarında da istikrarlı bir artış göze çarpıyor. Çin, 2022’den bu yana her yıl yaklaşık 10 GW’lık yeni nükleer reaktör projesine onay vererek bu alandaki kararlılığını gösterdi. 2025 yılı prestijiyle da emsal bir tempoyla ilerlenmesi bekleniyor. Ulusal Güç Yönetimi (NEA) ve Çin Elektrik Kurulu’nun (CEC) datalarına nazaran, nükleer güç üretimi sırf son bir yılda %5,2 oranında artarak toplam elektrik üretiminde değerli bir hisseye ulaştı. Bu artış, hem baz yük gereksinimini karşılamada hem de kömürden çıkışta stratejik bir rol oynuyor.
Elbette Çin’in güç sistemi içinde kömürün hissesi hâlâ yüksek: 2024 sonu prestijiyle elektrik üretiminin %59’u kömürden sağlanıyordu. Lakin bu oran bir yıl öncesine nazaran 2 puan düşmüş durumda. Bu küçük görünen fark, Çin üzere devasa bir güç sisteminde yüz milyonlarca tonluk kömür kullanımına karşılık geliyor. Buna paralel olarak, çimento üretiminde %3’lük, çelik üretiminde ise %2’lik bir yavaşlama gözlendi. Bu dallar, Çin’in toplam emisyonlarının yaklaşık %20’sini oluşturuyor. Hasebiyle buradaki küçülme de toplam emisyonlara direkt yansıyor.
Çin’in Ekonomik Büyüme Stratejisini Değiştirmesi de Karbon Emisyonlarını Aşağı Çekiyor
Çin’in karbon emisyonlarındaki düşüşün gerisinde sadece güç bölümündeki dönüşüm değil, birebir vakitte ekonomik büyüme stratejisindeki değişim de bulunuyor. Uzun yıllar ihracat ve altyapı yatırımları üzerinden büyüyen Çin iktisadı, son periyotta daha sürdürülebilir ve iç talep odaklı bir modele geçiş yapıyor. Çin’in resmi yayın organı People’s Daily tarafından yayımlanan bir değerlendirmede, ülkenin gelecekteki büyümesinin artık “yüksek ölçüde ihracat” değil, “kaliteli kalkınma ve iç tüketim” ekseninde şekilleneceği belirtildi. Bu yeni yaklaşım, üretime dayalı ağır sanayi yatırımlarının yavaşlaması ve güç ağır dalların daha az öncelik kazanması manasına geliyor. Öte yandan hükümet, ekonomik büyümeyi sürdürmek için kamu yatırımları yerine özel kesim tüketimini ve hizmet odaklı ekonomiyi teşvik ediyor. Tüketim ve hizmet bölümleri, ağır endüstriye kıyasla daha düşük karbon yoğunluklarına sahip oldukları için bu dönüşüm, direkt emisyonlarda da azalma sağlıyor.
Ayrıca Çin’in ihracatına yönelik en büyük pazar olan ABD ile süregelen ticaret tansiyonları ve yüksek gümrük tarifeleri, dışa bağımlılığı azaltma siyasetini hızlandırıyor. Bu dış baskılar, Pekin idaresini büyümeyi içeriden besleyen siyasetler üretmeye yöneltti. Sonuç olarak hem ekonomik hem çevresel amaçlar açısından daha istikrarlı bir kalkınma yoluna geçilmiş oldu.
Çin’deki Bu Dönüşüm Önümüzdeki Yıllarda Yavaşlayabilir
Çin bu noktaya ulaşmak için büyük atılım yapmış osla da dönüşümün tamamlandığını söylemek için şimdi erken. Çin’in kimya bölümü, bilhassa kömür bazlı metanol ve olefin üretiminde süratli bir büyüme yaşıyor. Yalnızca 2024 yılında bu alanda 35 milyon tonluk yeni üretim kapasitesi devreye girdi. Bu tesisler tam kapasite çalışmaya başladığında, yılda 150 milyon ton CO₂ muadili emisyon üretebilir; Bu da Danimarka’nın toplam yıllık emisyonunun yaklaşık üç katına denk geliyor. Bu tarafta yaşanacak artış, düşük karbonlu güç kaynaklarına geçişin yaratacağı müspet etkiyi biraz kırabilir.
Diğer yandan Çin’de bu ay yürürlüğe girecek yeni fiyatlandırma sistemi de kömür santrallerine yapılan yatırımın süreksiz bir müddetliğine artmasına sebep oldu. Zira yeni sisteme geçilmesiyle birlikte kömürlü termik santraller artık sabit alım garantisi olmadan piyasada rekabet edecek. Bu durum, düşük randımanla çalışan eski kömür santrallerinin kapanmasına yol açabilirken, yeni kömür yatırımlarını da frenleyebilir. Bu düzenleme yürürlüğe girmeden evvel, yatırımcıların son bir atılımla 2024’ün sonunda yaklaşık 100 GW’lık kömür kapasitesini devreye alması, kesimde süreksiz bir patlama yarattı. Neyse ki tıpkı periyotta, güneş ve rüzgar gücü yatırımları da rekor seviyeye ulaştı. Ama yılın ikinci yarısında, onay süreçlerinin ve finansman şartlarının yavaşlaması nedeniyle bu alanda bir duraksama yaşanabilir. Buna karşın, Çin 2025 yılı içinde yaklaşık 200 GW güneş ve 120 GW rüzgar gücü eklemeyi planlıyor ki bu büyüme, birçok Avrupa ülkesinin toplam elektrik kapasitesinden daha fazla.
Sonuç olarak, Çin’in karbon emisyonlarındaki düşüş, yalnızca süreksiz bir ekonomik yavaşlamaya değil, güç sistemindeki önemli yapısal değişimlere dayanıyor üzere görünüyor. Lakin bu eğilimin kalıcı olabilmesi için pak güç yatırımlarının istikrarlı biçimde devam etmesi, yeni fiyatlandırma sisteminin dalı caydırmaması ve sanayi üretiminde fosil yakıtlardan uzaklaşmanın sürat kazanması gerekiyor.
