Dünya genelinde trafik ışıkları hayli kozmik bir lisana sahip: Kırmızı dur, sarı dikkat, yeşil ise yoluna devam et manasına geliyor. Lakin bu kurala değişik bir istisna getiren ülkelerden biri Japonya. Güçlü kültürü ve sıra dışı gelenekleriyle tanınan Japonya’da, trafik ışıkları bazen yeşilden çok maviye çalan bir tonda yanabiliyor. Pekala bunun nedeni ne?
Japonya’daki trafik ışıklarının büyük çoğunluğu milletlerarası standartlara uygun olarak kırmızı, sarı ve yeşil renklerle çalışıyor. Lakin kimi ışıklarda, bilhassa yeşil ışığın maviye yakın bir tonla yandığı görülüyor. Bu durum birçok yabancı ziyaretçiyi şaşırtıyor; çünkü alışılmış “yeşil ışık” algısına karşıt bir imgeyle karşılaşıyorlar.
Bu farkın kökeninde Japon lisanındaki renk kavramları yatıyor. Klasik Japoncada “ao” sözü sadece mavi manasına gelmekle kalmıyor, birebir vakitte yeşil, turkuaz ve camgöbeği üzere renkleri de kapsıyor. Bu nedenle tarihi olarak, tabiatta gördükleri yeşil tonlar da “mavi” olarak tanımlanıyor. Hatta Japonlar bugün bile yeşil trafik ışığına “ao shingō” yani “mavi ışık” demeye devam ediyor. “Aoringo” (mavi elma) yahut “Aoyama” (mavi dağlar) üzere tabirler de bu dilsel alışkanlığın günlük hayattaki yansımaları.
Modern Japonca’da “midori” sözü artık yeşil renk için farklı bir mana taşıyor olsa da, kültürel olarak yerleşmiş olan bu alışkanlık değişmiş değil. 1973 yılında Japon hükümeti, trafik ışıkları için resmi renk standartlarını belirlerken, bu gelenekten sapmadı ve yeşile en yakın mavi tonunu tercih etti. Böylelikle ışıklar teknik olarak yeşil kalsa da, görünüm olarak maviye göz kırpan bir tonda tasarlandı. Bilhassa eski altyapıya sahip bölgelerde bu mavi-yeşil ışıklar daha besbelli biçimde görülüyor.
Aslında renkler ortasındaki bu belirsizlik sırf Japonya’ya mahsus değil. İnsanların mavi ve yeşilin ortasındaki geçişli tonları nasıl algıladığı, dünyada birçok kültürde farklılık gösterebiliyor. Bu durumu eğlenceli bir halde test eden çeşitli online araçlar bile mevcut. İnsan gözünün camgöbeği, turkuaz üzere orta tonları nasıl yorumladığı bireyden bireye değişebiliyor.
Ancak Japonya’nın bu durumu sırf teknik ya da dilsel bir fark olarak değil, tıpkı vakitte kültürel bir özgünlük olarak sahiplendiğini söylemek mümkün.
