Yapay zekâ, günlük hayatımızın ayrılmaz bir kesimi hâline gelmiş durumda. Eğitimden iş dünyasına, günlük bağlantıdan içerik üretimine kadar birçok alanda kullanılan bu teknolojiler, sundukları pratiklik sayesinde kullanıcıların vazgeçilmezi hâline geliyor. Fakat bu kolaylık, bilhassa düşünsel gayret ve beyin aktivitesi açısından uzun vadede kimi tehlikeleri de beraberinde getirebilir. Son olarak MIT Media Lab tarafından yapılan bir araştırma, ChatGPT üzere üretken yapay zekâ araçlarının insan beynindeki tesirlerine dair çarpıcı sonuçlar ortaya koydu.
Söz konusu araştırma, ChatGPT’nin düşünme sürecine olan tesirini incelemek gayesiyle 18-39 yaş ortası 54 kişiyi üç farklı kümeye ayırarak bir deney gerçekleştirdi. İştirakçiler, üniversiteye giriş imtihanlarını modelleyen kompozisyonlar yazdı. Bir küme yalnızca ChatGPT kullanarak, bir küme Google’dan araştırma yaparak, başka küme ise hiçbir dijital araçtan yararlanmadan vazifelerini tamamladı. Süreç boyunca EEG aygıtlarıyla beyin aktiviteleri ölçülen iştirakçilerin bilişsel eforları dikkatle izlendi.
ChatGPT Kullananların Beyin Aktivitesi En Düşük Seviyedeydi
Araştırma sonuçlarına nazaran, ChatGPT ile çalışan iştirakçiler başka kümelere kıyasla en düşük beyin aktivitesini sergiledi. Bu kümedeki bireyler vakitle üretkenliği yapay zekâya büsbütün bırakma eğilimi gösterdi. Yazdıkları metinler benzeri kalıplara sahip, özgünlükten uzak ve “ruhsuz” olarak değerlendirildi. Öğretmenler tarafından yapılan içerik incelemesi de tıpkı tarafta sonuç verdi: Şahsî niyet neredeyse yoktu, yaratıcılık ise sonluydu.
Buna karşılık, büsbütün kendi zihinsel uğraşıyla yazan küme hem daha yaratıcı metinler üretti hem de beyin aktivitesi açısından en yüksek performansı gösterdi. Google araması yapan küme ise ortada bir istikrar kurarak hem bilgiye ulaşım sağladı hem de düşünsel efor sarf etti. Bu da gösteriyor ki bilgiye ulaşmak kolaylaşsa bile araştırma sürecine dâhil olmak bilişsel gelişim için hâlâ çok kıymetli.
Hafızaya Tesiri de Telaş Verici
Araştırmanın ikinci basamağında, iştirakçilerden daha evvel yazdıkları bir kompozisyonu tekrar kaleme almaları istendi. ChatGPT kümesindeki bireylerin değerli bir kısmı yazdıklarını hatırlamakta zorlandı. EEG dataları, bu kümenin hafıza kullanımının da düşük düzeyde olduğunu ortaya koydu. Öteki kümeler ise evvelki bilgileri daha güzel hatırlayarak güçlü sinirsel kontaklar sergiledi.
Araştırmayı yöneten Nataliya Kosmyna, bilhassa gelişim çağındaki çocukların bu cins yapay zekâ araçlarından daha fazla etkilenebileceğini belirtiyor. Kosmyna, yapay zekâ tabanlı eğitim araçlarının erken yaşlarda denetimsiz formda kullanılması hâlinde çocukların düşünme, tahlil etme ve yaratıcı üretim hünerlerinin ziyan görebileceğini söylüyor.
Yapay Zekâyı Kullanalım Lakin Düşünmeyi Bırakmayalım
Araştırma, üretken yapay zekânın hakikat kullanıldığında vakit kazandıran ve verimliliği artıran bir araç olduğunu kabul ediyor. Lakin tüm üretim sürecini ona teslim etmek, düşünsel tembelliğe ve uzun vadede bilişsel gerilemeye yol açabilir. Bu durum, eğitimden iş dünyasına kadar pek çok alanda ferdî maharetlerin zayıflamasına neden olabilir.
Özellikle genç kullanıcılar için, yapay zekâ ile çalışırken etkin iştiraki teşvik eden yaklaşımların benimsenmesi gerekiyor. Kullanıcıların içerik üretimi sırasında yaratıcı kararlar vermesi, yorum yapması ve düzenleme süreçlerine etkin iştirak sağlaması hem öğrenme hem de hafıza açısından olumlu tesirler yaratabilir.
ChatGPT üzere üretken yapay zekâ araçları, sırf yazı yazmak değil, nasıl düşündüğümüzü de etkiliyor olabilir. Vakit kazandırsa da daima başvurulan bir kaynak hâline geldiğinde, düşünme, hafıza ve üretkenlik üzere temel zihinsel maharetleri köreltebilir. Bu yüzden yapay zekâyı bir yardımcı olarak görmek; ancak onun yerine düşünmeyi bırakmamak, ferdî gelişim için kritik ehemmiyet taşıyor.
