Yaşımız ilerledikçe çoğumuz vaktin giderek daha süratli geçtiğini hissetmeye başlarız. Çocukken bitmeyecek üzere gelen yaz tatilleri, yetişkin olduğumuzda güya göz açıp kapayıncaya kadar sona erer. Üstelik yıllar geçtikçe, her yıl bir evvelkinden daha kısa üzere hissedilebilir.
Bilim insanları uzun vakittir bu değişik durumu açıklamaya çalışıyor. Araştırmalarda öne çıkan açıklamalardan biri, beynimizin yeni bilgileri sürece biçimiyle bağlı.
1960’larda psikolog Robert Ornstein, On the Experience of Time (Zaman Tecrübesi Üzerine) isimli kitabında yaptığı deneylerle vakit algımızın beynimize giren yeni bilgi ölçüsüne bağlı olduğunu ortaya koymuştu. Ornstein’ın deneylerinden birinde gönüllülere farklı derecelerde ilgi cazibeli görseller gösterildi. Deneye katılanlar, değişik buldukları diyagramların ekranda daha uzun mühlet kaldığını düşündü; halbuki gösterim müddetleri aslında eşitti. Diğer bir deneyde ise iştirakçilere değişen karmaşıklıklarda sesler dinletildi. Daha karmaşık ve çeşitli seslerin olduğu kayıtlar iştirakçilere daha uzun sürmüş üzere geldi.
Araştırmacılara nazaran, beynimiz yeni ve karmaşık bilgileri işlerken vakti daha yavaş algılıyor. Bath Üniversitesi’nde vazifeli matematikçi ve biyolog Dr. Christian Yates, insanların yaşlandıkça etraflarındaki ayrıntılara daha az dikkat ettiğini ve bunun da daha az yeni bilgiye maruz kalmak manasına geldiğini söylüyor. Böylelikle vakit da bize daha süratli geçmiş üzere geliyor.
Çocukluk devrindeyse durum daha farklı. Çocuklar daima olarak yeni tecrübelerle karşılaşırlar ve beyinleri bu yeni bilgileri anlamak için büyük gayret harcar. Sıradan bir tren seyahatinde bile çocuklar dışarıdaki görüntüleri büyük bir merakla incelerken, yetişkinler günlük seyahatlerini neredeyse hiç farkına varmadan tamamlarlar. Bu fark da çocukların vakti daha yavaş algılamasına neden olur.
Beynimiz yavaşlıyor mu?
Başka bir teori ise beynin yaşla birlikte yavaşlamasına odaklanıyor. Duke Üniversitesi’nden Profesör Adrian Bejan‘a göre, gençken günler daha uzunmuş üzere görünür zira genç beynimiz saniyede çok daha fazla manzarayı işleyebilir. Yaş ilerledikçe nöronlar ortasındaki temaslar karmaşıklaşıyor ve sinyallerin iletimi yavaşlıyor. Sonuç olarak beynimiz daha az görsel bilgi işliyor ve vakit daha süratli geçiyor üzere geliyor.
Son olarak, vakit algımız hayatımızın toplam uzunluğuyla da alakalı olabilir. Örneğin, 10 yaşındaki bir çocuk için bir yıl hayatının onda biridir; 75 yaşındaki biri için ise bir yıl yetmiş beşte teğe denk gelir. Yılların bu izafi uzunluk farkı, yaşlıların vakti daha süratli hissetmelerine yol açabilir. Nörobilim uzmanları Muireann Irish ve Claire O’Callaghan’a nazaran, bu durumda hafızamızın rolü büyük. Geçmiş anılarımızın canlılığı, vakit algımız üzerinde belirleyici bir tesire sahip olabilir.
Sonuç olarak, yaşlandıkça vaktin hızlandığını hissetmemizin gerisinde beynimizin işleyiş hali, etrafımıza gösterdiğimiz dikkat ve hayatımızın mühleti üzere çok farklı nedenler yatıyor olabilir. Bilim insanları bu karmaşık mevzuyu çözmek için araştırmalarına devam ediyor.
