İngiliz bilim insanları, çeşidinin birinci örneği olan sentetik insan DNA’sı üretme çalışmalarına başladı. Bu cins araştırmalar, şimdiye kadar gelecekte “tasarlanmış bebekler” yaratılabileceği ya da insan kuşağında öngörülemeyen değişikliklere yol açabileceği korkuları nedeniyle tabu olarak görülüyordu.
Tedavisi olmayan hastalıklara tahlil getirebilir
Ancak artık dünyanın en büyük tıbbi yardım kuruluşu olan Wellcome Trust, projeyi başlatmak için birinci etapta 10 milyon sterlin bağışta bulundu ve projenin tedavisi olmayan birçok hastalık için umut vadeden yeni tahliller geliştirebileceğini savunuyor.
Projede yer alan Cambridge’deki MRC Moleküler Biyoloji Laboratuvarı’ndan Dr. Julian Sale, araştırmanın biyolojideki bir sonraki büyük adım olduğunu tabir ediyor: “Ufuk açık. Yaşlandıkça insanların hayat kalitesini artıracak, daha sağlıklı yaşlanmalarını sağlayacak terapiler geliştiriyoruz. Bu yaklaşımı, hasarlı organları, örneğin karaciğeri, kalbi ve hatta bağışıklık sistemini tekrar oluşturmak için kullanabileceğimiz hastalıklara dirençli hücreler üretmek için kullanmayı umuyoruz.”
Ancak birtakım eleştirmenler, bu araştırmaların makûs niyetli kişilerin geliştirilmiş yahut modifiye edilmiş beşerler üretme gayretlerine kapı aralayabileceğinden kaygı duyuyor.
Proje ayrıntıları, insan DNA’sının moleküler seviyede haritalandığı ve yeniden büyük oranda Wellcome tarafından finanse edilen İnsan Genomu Projesi’nin tamamlanışının 25. yıldönümünde suunldu.
DNA, bedenimizdeki tüm hücrelerde (kırmızı kan hücreleri hariç) bulunan ve genetik bilgiyi taşıyan bir moleküldür. DNA dört temel yapı taşından oluşur: A (adenin), G (guanin), C (sitozin) ve T (timin). Bu harfler farklı dizilimlerde tekrar edilerek bizim fizikî özelliklerimizi belirler.
İnsan Genomu Projesi, bilim insanlarının tüm insan genlerini bir barkod üzere okumasını sağladı. Sentetik İnsan Genomu Projesi ise, süreci bir adım ileriye taşıyarak DNA’yı sıfırdan oluşturmayı hedefliyor. Projenin birinci etabında, insan DNA’sının gitgide daha büyük modüllerini sentetik olarak üretmeye yarayacak araçlar geliştirilecek. Amaç, nihayetinde tam bir insan kromozomunu laboratuvarda üretmek.
Bu kromozomlar, beden gelişimi, tamiri ve işleyişini yöneten genleri içeriyor. Sentetik olarak üretildiklerinde, araştırmacılar bu genlerin bedeni nasıl yönettiğini daha derinlemesine inceleyebilecek.
Wellcome Sanger Enstitüsü’nün yöneticisi ve İnsan Genomu’nun en büyük kısmını dizileyen kurum olan Prof. Matthew Hurles, birçok hastalığın bu genlerde bir sorun olduğunda ortaya çıktığını, münasebetiyle araştırmaların daha düzgün tedavilere yol açabileceğini söylüyor:
“DNA’yı sıfırdan üretmek, bize onun nasıl çalıştığını test etme imkanı tanıyor. Mevcut tekniklerle yalnızca canlı organizmalarda var olan DNA üzerinde küçük değişiklikler yapabiliyoruz.”
Araştırmalar sırf laboratuvar ortamında yürütülecek ve yapay hayat formları oluşturulması üzere bir maksat bulunmuyor. Ancak bu teknoloji, insan biyolojisi üzerinde gibisi görülmemiş bir denetim imkanı sağlıyor.
Teknolojini berbata kullanılmasından korkuluyor
Bununla birlikte, teknolojinin potansiyel tıbbi yararlarına karşın berbata kullanımı mümkün. Örneğin; biyolojik silahlar, genetik olarak geliştirilmiş beşerler ya da insan DNA’sı taşıyan yeni canlılar üretilebilir.
Peki tüm bu risklere karşın Wellcome Trust neden bu projeye fon sağladı? Finansmana onay veren Dr. Tom Collins’e göre, karar basitçe alınmadı: “Kendimize şu soruyu sorduk: Hareketsiz kalmanın bedeli ne olurdu? Bu teknoloji eninde sonunda bir gün geliştirilecek. Biz şimdiden bunu sorumlu bir formda yapmaya çalışarak, etik ve ahlaki soruları açıkça tartışmaya çalışıyoruz.”
