1 Temmuz 2025 gecesi, bir asteroit ihtar sistemi tarafından tespit edilen harikulâde bir gök cismi, gökyüzü gözlemcilerini şaşkına çevirdi. Göz kamaştırıcı parlaklıkta ve harikulâde süratte ilerleyen bu yeni nesne, kısa müddet içinde bilim dünyasının odağına oturdu. Ertesi sabah Avrupa Uzay Ajansı (ESA), cismin Güneş Sistemi dışından geldiğini doğruladı. Birinci olarak A11pl3Z, akabinde 3I/ATLAS ismi verilen bu obje, şimdiye dek tespit edilen üçüncü yıldızlararası obje olma unvanını taşıyor. Boyutu ve parlaklığıyla dikkat çekiyor
Güncel ölçümlere nazaran yaklaşık 20 kilometre çapında olan 3I/ATLAS, hem büyüklüğü hem de parlaklığıyla evvelki yıldızlararası cisimlerden açık halde ayrılıyor. Bu obje, ne birinci keşfedilen ‘Oumuamua üzere gizemli yapıda, ne de ikinci nesne olan 2I/Borisov üzere tipik bir kuyrukluyıldız görünümünde.
İlginç bir formda 3I/ATLAS, inanılmaz derecede parlak. Üstelik Dünya’ya hayli uzak olmasına karşın teleskoplarımızdan kolaylıkla görülebiliyor. Bu da onu daha uzun müddet gözlemleyebileceğimiz manasına geliyor. ‘Oumuamua sırf Dünya’ya yakınlaştığında keşfedilebilmişti. Lakin 3I/ATLAS, çok daha uzaktan fark edilebilecek kadar parlak. Dahası, evvelki iki nesneye kıyasla çok daha büyük ve hızlı.
Yıldızlararası olduğunu nasıl anlıyoruz?
Bir gök cisminin yıldızlararası olup olmadığı, yörüngesinin eksantrikliği ile belirleniyor. Sıfır eksantriklik tam dairesel bir yörüngeyi, teğin üzerindeki pahalar ise hiperbolik yörüngeyi söz ediyor. Bu, cismin Güneş’e uğradıktan sonra bir daha geri dönmeyeceği, yani öteki bir yıldız sisteminden geldiği manasına geliyor.
Gökbilimciler, nesnenin gökyüzündeki hareketini ve art plandaki yıldızlara nazaran pozisyonunu tahlil ederek sürat ve istikamet bilgilerini çıkarıyor. Bu datalarla yörünge iddiaları yapılıyor ve cismin Güneş Sistemi’ne bağlı mı, yoksa bağımsız bir yolcu mu olduğu anlaşılıyor.
İnanılmaz bir bilgi kaynağı
3I/ATLAS üzere yıldızlararası cisimleri kolay bir gökyüzü olayı ve cismi olarak görmemek gerek. Bunlar, farklı bir sistemden çıkıp bizim sisteme uğrayan inanılmaz ender cisimler.
Bilim insanları, bu çeşit yıldızlararası cisimlerin diğer yıldız sistemlerinde gezegenlerin nasıl oluştuğuna dair bilgiler taşıyabileceğini düşünüyor. İçerdiği unsurlar, kimyasal yapılar ve hareket biçimi, uzak yıldızların etrafındaki şartlar hakkında pahalı ipuçları sunabilir.
Her ne kadar 3I/ATLAS Dünya’ya yaklaşmayacak olsa da, büyüklüğü sayesinde gökbilimciler onu uzun müddet izleyebilecek. Bu da bilimsel tahliller için eşsiz bir fırsat manasına geliyor. Çünkü bunlar, öbür gezegen sistemlerinin oluşum sürecinden geriye kalan bozulmamış, ilkel kalıntılar olabilir.
Güneş Sistemi’mizdeki küçük cisimler, gezegenlerin nasıl oluştuğu ve evrim geçirdiği hakkında değerli bilgiler sağladı. Lakin öteki yıldız sistemlerinden gelen objeler, galaksi genelindeki gezegen oluşum süreçlerine dair orijinal bir pencere aralayabilir.
Araştırmacılar şu anda gelen bilgileri tahlil ederek bu cismin bir kuyrukluyıldız olup olmadığını anlamaya çalışıyor. Önümüzdeki birkaç hafta içinde, 3I/ATLAS’ın Borisov üzere bir kuyruk oluşturup oluşturmadığı ya da ‘Oumuamua üzere yerçekiminden bağımsız hızlanmalar gösterip göstermediği netleşebilir.
Eğer bu bir kuyrukluyıldızsa, buz içerip içermediği büyük değer taşıyor. Zira kimyasal bileşimi, bu cismin ilişkin olduğu sistemdeki şartlar hakkında çok kıymetli ipuçları sunar. Örneğin, bol ölçüde buz içeriyorsa bu, cismin yıldızına yakın bölgelerde fazla vakit geçirmediğini, yani çok uzaklarda oluşup büyük bir gezegen tarafından sistem dışına fırlatılmış olabileceğini gösterir.
