NASA’nın 2018 yılında uzaya gönderdiği TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) teleskobu, uzak yıldızların önünden geçen gezegenleri tespit etmek üzere gökyüzünü nizamlı olarak taramaya devam ediyor. Şimdiye kadar 7.600’ün üzerinde geçiş olayı belirleyen teleskop, bunlardan 630’unu gezegen olarak doğrulamış durumda. TESS’in dört hassas kamerası, her 30 dakikada bir gökyüzünün geniş bir kısmını tarayarak, yıldız ışığında meydana gelen küçük azalmaları kayıt altına alıyor.
Son olarak, TESS sayesinde Dünya’dan yaklaşık 154 ışık yılı uzaklıkta yeni bir gezegen keşfedildi. TOI-1846 b ismi verilen bu gökcismi, Dünya’nın yaklaşık iki katı büyüklüğünde ve dört katı kütleye sahip. Gezegen, küçük ve nispeten soğuk bir kırmızı cüce yıldızın yörüngesinde dolanıyor ve her dört günde bir yıldızının önünden geçerek ışığında hafif bir düşüş yaratıyor. Bu sistemli sinyaller birinci olarak Mart aylarında kaydedildi ve araştırmacıların dikkatini çekti.
TOI-1846 b’nin varlığı, hem uzaydan hem de yer tabanlı teleskoplarla yapılan müşahedelerle doğrulandı. Gezegen, boyutu prestijiyle bilim insanlarının “yarıçap boşluğu” olarak isimlendirdiği ender bir kategoriye giriyor. Bu küme, kayalık yapıya sahip küçük gezegenler ile gaz bakımından varlıklı büyük gezegenler ortasında kalan boyutlardaki gezegenleri kapsıyor.
Yüzey sıcaklığının yaklaşık 315°C olduğu iddia edilen TOI-1846 b’nin yapısı hala netlik kazanmış değil. Lakin birtakım modeller, gezegenin kayalık bir çekirdeğe, kalın bir buz katmanına ve tahminen de ince bir atmosfere ya da sığ bir yüzey okyanusuna sahip olabileceğini öne sürüyor. Bilim insanları, yüksek sıcaklığa karşın suyun makul bölgelerde korunabileceğini düşünüyor.
Yörüngesi, Merkür’den bile daha kısa
Araştırmayı yürüten Fas’taki Oukaimeden Gözlemevi’nden Abderahmane Soubkiou, TESS bilgilerine ek olarak çok renkli yer tabanlı fotometrik ölçümler, yüksek çözünürlüklü görüntüleme ve spektroskopik datalarla gezegenin varlığını doğruladıklarını belirtti. Yapılan hesaplamalar, TOI-1846 b’nin yıldızının etrafındaki bir tipini dört günden daha kısa müddette tamamladığını gösteriyor. Bu da onun, Güneş Sistemi’ndeki Merkür’den bile daha kısa bir yörüngeye sahip olduğunu ortaya koyuyor.
Gezegenin yörüngesindeki bu yakınlık, yıldızın özellikleriyle de ilişkili. TOI-1846 b’nin etrafında döndüğü kırmızı cüce yıldız, Güneş’ten yüzde 40 daha küçük ve daha düşük kütleye sahip. Yaklaşık 3300°C sıcaklıkta parlayan bu yıldız, Güneş’e kıyasla daha sönük olduğu için, etrafındaki gezegenlerin yıldızdan ısı alabilmeleri ismine çok daha yakın yörüngelerde bulunmaları gerekiyor. Bu yakınlık, birebir vakitte gezegenin yıldızın önünden geçerken oluşturduğu ışık düşüşlerinin daha kolay tespit edilmesini sağlıyor.
Yeni keşfedilen gezegenin enteresan özelliklerinden biri de, daima birebir yüzünün yıldızına dönük olma ihtimali. “Kütleçekim kilidi” olarak bilinen bu durum, bir yüzeyin daima sıcak, öteki yüzeyin ise kalıcı olarak soğuk kalmasına neden olabiliyor. Şayet böyleyse, ısı dağılımı istikrarsız olur ve bu da suyun daha serin bölgelerde hapsolmasına yol açabilir.
NASA, TOI-1846 b’nin atmosferini daha yakından incelemek için James Webb Uzay Teleskobu’nu devreye sokmayı planlıyor. Kızılötesi müşahedeler sayesinde, gezegenin atmosferinde su buharı, metan, karbondioksit ya da gibisi gazların izleri aranacak. Ayrıyeten öteki teleskoplar ve gözlemevleri de gezegenin kütlesi üzerine yapılan hesaplamaları destekliyor. Bilim insanları, TOI-1846 sisteminde diğer gezegenlerin de olabileceğini düşünüyor. Bilhassa TOI-1846 b’nin yörüngesinde tespit edilen küçük sapmalar, sistemde daha dış bölgelerde, potansiyel olarak yaşanabilir şartlara sahip bir öbür gezegenin varlığına işaret ediyor olabilir.
