Henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş olan yeni bir bilimsel çalışmaya nazaran, füzyon gücü üzerine çalışan Marathon isimli bir teşebbüs, cıva elementini altına dönüştürmenin uygulanabilir bir yolunu bulduğunu argüman ediyor. Bu argüman, bir vakitler simyacıların hayalini süsleyen “altın yapımı” fikrini çağdaş fiziğin metotlarıyla tekrar gündeme taşıyor.
Füzyon gücü, 1950’lerden bu yana pak ve sınırsız güç kaynağı olma vaadiyle öne çıksa da, hala ticari ölçekte uygulanabilir hale gelmiş değil. Marathon’un çalışması, bu teknolojiyi daha ekonomik hale getirmenin yollarını arayan teşebbüslerden biri. Grup, füzyon reaktörlerinde ortaya çıkan nötronları kullanarak sırf güç üretmekle kalmayan, tıpkı vakitte yüksek ekonomik pahası olan hususlar elde etmeyi hedefliyor.
Araştırmacılara nazaran, füzyon nötronları sadece güç üretimi için değil; tıpta kullanılan izotopların elde edilmesi, nükleer atıkların ayrıştırılması ve görüntüleme teknolojileri üzere farklı alanlarda da kullanılabiliyor. Lakin bu kere odakta, epeyce tanıdık bir maksat var: Altın.
Altın üretmek mümkün mü?
Simyacıların asırlarca peşinden koştuğu bu dönüşüm, günümüz fiziğiyle teorik olarak mümkün kabul ediliyor. Hatta daha evvel CERN’de yapılan bir deneyde, kurşun atomları üzerinde yapılan bir süreçle altın elde edilmişti. Atomik seviyede bakıldığında, cıva ve altın birbirine hayli yakın elementler. Altının atom numarası 79, cıvanın ise 80. Bu da cıvanın çekirdeğinden bir proton çıkarıldığında altın elde etmenin teorik olarak mümkün olabileceğini gösteriyor.
Marathon takımı, bu dönüşüm için cıva-198 izotopunu kullanmayı öneriyor. Yapılan süreçlerle bu izotoptan bir nötron ayrıldığında, cıva-197 elde ediliyor. Her ne kadar bu da bir cıva çeşidi üzere görünse de, cıva-197 yaklaşık 64 saat içinde resen altın-197’ye dönüşüyor. Altın-197, tabiatta bulunan tek kararlı altın izotopu ve ticari altınla birebir yapıya sahip.
Araştırmacılar, füzyon reaktörlerinde oluşan nötronları yönlendirerek bu dönüşümü büyük ölçekte gerçekleştirebileceklerini öne sürüyor. Yaptıkları simülasyonlara nazaran, yılda bir termal gigawatt güç üretimi karşılığında 2 tondan fazla kararlı altın elde etmek mümkün olabilir. Bu ölçü, reaktörlerin ekonomik pahasını iki katına çıkarabilecek seviyede.
…Ve sınırlamalar
Ancak prosedürün büsbütün meselesiz olduğu söylenemez. Tepki sırasında ortaya çıkan öteki radyoaktif altın izotopları nedeniyle, üretilen altının çabucak kullanıma sunulması mümkün olmayabilir. Örneğin, kamuya açık kullanım için inançlı kabul edilen bir radyasyon eşiği baz alındığında, elde edilen altının yaklaşık 18 yıl kadar bekletilmesi gerekebilir.
Marathon grubunun asıl emeli, direkt altın üretmek değil. Bu dönüşüm sürecini, füzyon gücüne yapılan yatırımları cazip hale getirecek bir yan eser olarak konumlandırıyorlar. Altının yüksek piyasa kıymeti göz önüne alındığında, bu tıp bir yan kar, şimdi ticari düzeye ulaşmamış olan füzyon gücünü yatırımcılar açısından daha cazibeli kılabilir.
Çalışmada şu tabirlere yer veriliyor: “Bu yaklaşım, döteryum-trityum füzyon sistemlerinde nötronların verimli formda kullanılmasıyla hem füzyon altyapısına katkı sağlıyor hem de ekonomik paha üretiyor.” Elde edilen sonuçlara nazaran, altın üretimi sayesinde füzyon santrallerinin yıllık çıktı bedeli kıymetli ölçüde artabilir.
Ancak füzyonun bugünkü teknolojik durumda hala yaygın bir güç kaynağı olmaktan uzak olduğu gerçeği değişmiyor. Her ne kadar bu tıp enteresan yan kazanımlar dikkat cazibeli olsa da, uzmanlar füzyon gücünün hala “yaklaşık 30 yıl uzakta” olabileceği görüşünde.
Söz konusu çalışma şimdi ön kıymetlendirme etabında ve arXiv sunucusunda yayımlandı.
