MIT öncülüğünde yürütülen kapsamlı bir araştırma, kent hayatındaki bu dönüşümü gözler önüne seriyor.
Araştırmaya nazaran, Boston, New York ve Philadelphia üzere metropollerde yayaların yürüme suratları 1980’den 2010’a kadar %15 arttı. Tıpkı devirde, kamusal alanlarda vakit geçirenlerin oranında %14’lük bir düşüş yaşandı. Özcesi, kent sakinleri artık sokakları toplumsallaşma alanı olarak değil, daha çok birer geçiş noktası olarak kullanıyor.
Bu dikkat alımlı bilgiler, kentsel hayatı gözlemlemesiyle tanınan William Whyte’ın 1980’lerde çektiği imajlarla günümüzde birebir yerlerde yapılan yeni çekimlerin karşılaştırılmasıyla elde edildi. Whyte’ın Boston’daki Downtown Crossing, New York’taki Bryant Park ve Philadelphia’daki Chestnut Street üzere yerlerde çektiği görüntüler, Michigan State Üniversitesi’nden Keith N. Hampton ve öğrencileri tarafından dijitalleştirildi.
2010 yılında bu manzaralarla birebir tıpkı yerlerde ve birebir saatlerde yapılan yeni kayıtlar ise MIT, Yale, Harvard, Michigan State ve Hong Kong Üniversitelerinden araştırmacıların katkısıyla tahlil edildi. Elde edilen bulgular, yakın vakitte Proceedings of the National Academy of Sciences mecmuasında yayımlandı.
Kamusal alanlar artık buluşma noktası değil
MIT’nin Senseable City Lab yöneticisi Carlo Ratti, “Son 40 yılda bir şeyler değişti. Kamusal alanlar artık insanların karşılaştığı, sohbet ettiği yerler olmaktan çıktı; çoğunlukla yalnızca geçilen yerlere dönüştü” diyor.
Veriler de bu yorumu takviyeler nitelikte. Yalnız yürüyenlerin oranı 1980’de %67 iken, 2010’da bu oran %68’e çıkmış. Kamuya açık alanlarda başka kümelere katılan bireylerin oranı ise %5,5’ten %2’ye düşmüş. Bu da kent sakinlerinin artık kamusal alanlarda toplumsallaşmaya çok daha az eğilim gösterdiğini gösteriyor.
Araştırmacılar, bu dönüşümün nedenlerini sorgularken teknolojinin tesirine de dikkat çekiyor. Bilhassa cep telefonlarının hayatımıza girmesiyle birlikte, rastlantısal müsabakalar yerini planlı buluşmalara bırakmış üzere görünüyor. Ratti, “Whyte’ın çekimlerine baktığınızda, beşerler birbirine bakıyor, sohbet başlatıyor ya da arkadaşlarıyla tesadüf sonucu karşılaşabiliyordu. Bugün ise neredeyse her şey bir bildiriyle başlıyor” diyerek bu değişimi özetliyor.
Bir öbür dikkat çeken nokta ise toplumsallaşmanın artık dış yerden iç yere kaymış olması. Araştırmada, kahve zincirlerinin, restoranların ve kapalı toplumsal alanların çoğalmasıyla birlikte, beşerler kaldırım kenarlarında ya da açık alanlarda vakit geçirmek yerine, daha konforlu iç yerleri tercih etmeye başlamış. 1980’lerde bu çeşit yerler kent hayatında bugünkü kadar yaygın değildi.
Araştırma planlamacılara yol gösterebilir
Elde edilen bilgilerin sadece geçmişi anlamakla kalmayıp, geleceğin kentlerini şekillendirmek için de rehber olabileceği düşünülüyor. Yale Üniversitesi’nden araştırmacı Arianna Salazar-Miranda’ya nazaran, “Kamusal alanlar, dijital dünyada giderek artan kutuplaşmanın tesirlerini dengelemek açısından her zamankinden daha kıymetli. Bu alanları daha kapsayıcı ve yaşanabilir hale getirmek, birlikte yaşamanın yollarını da yine kurmamıza yardımcı olabilir.”
Uzmanlar, elde ettikleri bulguların çok katmanlı nedenleri olabileceğini ve bu değişimlerin arkasındaki etkenlerin daha ayrıntılı incelenmesi gerektiğini belirtiyor. Teknoloji, mimari tercihler, güvenlik algısı ve kültürel değişim üzere faktörler birlikte değerlendirildiğinde, kent omurundaki bu dönüşümün yalnızca bir sürat artışından ibaret olmadığı anlaşılıyor.
