Dünya dışında kalıcı insan varlığı gayesi doğrultusunda dev bir adım daha atılıyor. Çin ve Rusya, Ay yüzeyinde nükleer enerjiyle çalışan bir güç santrali inşa etmek üzere resmi bir mutabakat imzaladı. 2036 yılına kadar tamamlanması planlanan proje, her iki ülkenin öncülüğünde yürütülen Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu’nun (ILRS) güç muhtaçlığını karşılayacak. Batı’da geri adım, Doğu’da amaç büyütme
Anlaşma, Çin ve Rusya’nın Ay’daki uzun vadeli varlıklarını güçlendirme kararlılığını gözler önüne sererken, Amerika Birleşik Devletleri’nden aksi istikamette bir atak geldi. NASA’nın 2026 yılı bütçe teklifinde, ajansın Ay yörüngesinde kurmayı planladığı Gateway isimli uzay istasyonunun iptali gündemde. Bu gelişme, ABD’nin Artemis programındaki gecikmelerle birleşince, global Ay yarışında istikrarları değiştirebilir.
Roscosmos Genel Müdürü Yury Borisov’un açıklamasına nazaran, Rusya’nın sağlayacağı nükleer reaktör büyük oranda otonom sistemlerle, yani insansız olarak kurulacak. Borisov, teknolojinin bu noktaya gelmek üzere olduğunu tabir ederken, ayrıntılar ise hala netleşmiş değil. Reaktör, ILRS kapsamında kurulacak istasyonun temel güç kaynağı olacak.
Roscosmos’un 8 Mayıs tarihli duyurusuna nazaran, kurulacak istasyon uzun müddetli insansız operasyonları test edecek ve temel uzay araştırmalarını yürütecek. Lakin sonuncu maksat, Ay’da daima insan varlığını mümkün kılmak.
Çok uluslu Ay projesi
Ay’ın güney kutbunda inşa edilmesi planlanan kalıcı üs, şimdiden 17 ülkenin dayanağını kazanmış durumda. İştirakçiler ortasında Mısır, Pakistan, Venezuela, Tayland ve Güney Afrika üzere ülkeler de yer alıyor. Çin’in 2028 yılında gerçekleştireceği Chang’e-8 misyonu, Ay yüzeyine beşerli inişin kapısını aralayacak ve projenin yerini oluşturacak. Bilindiği üzere Türkiye’nin de ILRS’ye katıldığı açıklanmıştı. 2028’deki iniş aracında ODTÜ’nün geliştirdiği iki küçük keşif aracı da yer alacak ve böylelikle Türkiye, resmen Ay’a gitmiş olacak.
ILRS’nin yol haritası birinci olarak 2021’de açıklanmıştı. Plana nazaran 2030–2035 yılları ortasında beş üstün ağır roketle Ay’a istasyonun temel bileşenleri gönderilecek. Bu modüller tamamlandıktan sonra üs, yörüngedeki bir istasyon ve Ay’ın ekvatoru ile uzak yüzeyinde yer alacak iki düğüm noktasıyla genişletilecek.
Çin’in derin uzay keşif projesinin baş dizayncısı Wu Yanhua’ya nazaran, projenin uzun vadeli maksadı Mars’a beşerli seyahatlerin altyapısını oluşturmak. 2050’ye kadar tamamlanması öngörülen bu genişletilmiş yapı; güneş, radyoizotop ve nükleer jeneratörlerle çalışacak. Ayrıyeten yüksek süratli Ay yüzeyi bağlantı ağları, Dünya-Ay haberleşme sistemleri ve farklı tıpta keşif araçları da sistemin kesimleri olacak. İrtibat noktasındaki adımlar da tekrar atılmaya başlanmış durumda.
