Ahtapotlar, deniz biyolojisinin en ilgi alımlı canlıları ortasında yer alıyor. Bilhassa ahtapot kollarının özgün yapısı bilim dünyasının ilgisini cezbediyor. Zira bu hayvanların kolları sırf hareket için değil, birebir vakitte avlanma, çevreyi keşfetme ve objeleri manipüle etme üzere çok sayıda fonksiyonu yerine getiriyor. Üstelik ahtapotların hudut sisteminin büyük kısmı direkt kollarında bulunuyor; yani bu kollar hem vücudun hem de zihnin uzantısı sayılıyor. Yeni yayımlanan bir araştırma ise bu kolların sanılandan da daha sistemli ve uzmanlaşmış bir formda kullandığını gösteriyor. Ahtapotlarda Ön Kollar Keşiften, Art Kollar Hareketten Sorumlu
Florida Atlantic Üniversitesi’nde yürütülen çalışmada, Karayip Denizi ve Atlas Okyanusu’ndaki ahtapotların 4 bine yakın kol hareketi tahlil edildi. Yapılan müşahedeler sonrası 12 farklı kol aksiyonu sınıflandırdı. Bulgular, ahtapotların tüm kollarını benzeri esneklikle kullanabildiğini, lakin tekrar de bariz bir iş kısmı yaptığını gösteriyor: Ön kollar çevreyi keşfetme, yarıklara uzanma ve obje kavrama üzere vazifelerde öne çıkarken, art kollar daha çok hareket ve istikrar sağlamada kullanılıyor.
Verilere nazaran, ön kollar toplam hareketlerin %64’ünü oluştururken art kollar %36’da kalıyor. Ön kollar bilhassa av ararken ya da etraftaki objeleri incelerken etkin biçimde devreye giriyor. Buna karşılık art kolların iki harekette uzmanlaştığı görüldü: gövdenin altındaki kolların konveyör bant üzere ileriye gerçek yuvarlanması ve gövdenin üst kaldırılması için kolların diklemesine açılması. Bu ayrım, daha evvel laboratuvar ortamında da gözlemlenmişti. Tabiattan yapılan kapsamlı müşahedelerin de birebir sonucu vermesi, ahtapotlarda ön-arka kol ayrımı olduğunu birinci sefer net bir biçimde ortaya koymuş oldu.
Araştırmanın dikkat cazibeli bulgularından biri de ahtapotların beşerler üzere sağ ya da sol el tercihi göstermemesi. Ahtapotlar, çift taraflı simetrilerine uygun biçimde, misyonlarda karşılıklı kollarını koordine ederek kullanıyor. Gerçek manada “ambidekstrik” olan bu canlılar, her iki taraftaki kollarını da birebir ölçüde kullanabiliyor. Daha evvel birtakım laboratuvar deneyleri ahtapotların sağ-sol kol tercihi yapabileceğini öne sürmüştü, fakat tabiatta yapılan müşahedeler bu türlü bir ayrımın kelam konusu olmadığını ortaya koydu.
Kollar Ortasındaki İş Kısmı, Evrimsel Açıdan Karmaşık Bir Ahenk Sistemini İşaret Ediyor
Ahtapotların kollarını kullanma formlarına yönelik bu araştırma, iki açıdan değer taşıyor. Birinci olarak, ahtapotların zekâsını ve davranış repertuarını anlamamızda yeni bir pencere açıyor. Hudut sistemlerinin merkeziyetsiz yapısı nedeniyle uzun müddettir bilim insanları bu hayvanları “düşünen kollar” olarak tanımlıyordu. Artık, kollar ortasında fonksiyonel bir iş kısmı olduğu görülüyor ki bu, evrimsel açıdan karmaşık bir ahenk sistemine işaret ediyor. İkinci olarak, araştırmanın mühendislik dünyasına da yansımaları var. Esnek yapıları sayesinde ahtapot kolları yıllardır yumuşak robotik alanına ilham kaynağı oluyor. Çalışmanın ortak müelliflerinden Roger Hanlon, elde edilen bilgilerin arama-kurtarma ve sualtı keşifleri için geliştirilecek robotik kollara istikamet verebileceğini vurguluyor. Sonuç olarak bu araştırma, sırf deniz biyolojisi açısından değil, zekâ kavramını daha geniş manada ele almamız açısından da çarpıcı. Zira ahtapotların kollarındaki bu tertip, tabiatın en ilgi cazip canlılarından birinin şaşırtan bir “görev paylaşımı” sistemi geliştirdiğini gösteriyor. Araştırmacılar, ilerleyen yıllarda farklı beden tiplerine sahip tiplerin (örneğin uzun ve ince kollu taklitçi ahtapot) de tıpkı sistemle incelenmesi gerektiğini söylüyor. Böylelikle ahtapotların etrafa nazaran nasıl farklı stratejiler geliştirdiği daha yeterli anlaşılabilecek.
