Küresel yapay zekâ yarışının ivme kazandığı günümüzde, ileri seviye donanım bileşenleri sırf teknolojik gelişmenin değil, tıpkı vakitte jeopolitik stratejilerin de merkezinde yer alıyor. ABD eski başkanı Donald Trump’ın yönetimi altında alınan yeni yönelimler, bilhassa Orta Doğu’ya Nvidia üretimi yapay zekâ yongalarının ihracatına dair dikkat cazip bir ihtiyat siyasetiyle gündeme geldi. Trilyon dolarlık yatırımlara karşın, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) üzere ülkelerin Çin ile yakınlaşan teknoloji bağları, Washington’un bu bölgeye gelişmiş çip tedariği konusundaki tereddütlerini artırıyor.
Bu gelişmeler sadece diplomatik münasebetleri değil, tıpkı vakitte yapay zeka tabanlı projelerin gelişimini ve global teknoloji ticaretini de etkileyecek potansiyele sahip. ABD idaresinin telaşı, Nvidia’nın gelişmiş GPU ve AI hızlandırıcılarının Orta Doğu üzerinden Çin’in eline geçme ihtimali. Bu ihtimal, teknoloji transferinde dolaylı sızmalara karşı Washington’un uyguladığı sıkı ihracat denetimlerini bir sefer daha gündeme taşıdı.
ABD’den Orta Doğu’ya Yapay Zeka Çipi Ambargosu Gündemde mi?Hedefteki Projeler: HUMAIN AI ve Stargate
Özellikle Suudi Arabistan’ın desteklediği HUMAIN AI ve BAE merkezli Stargate projeleri, bölgede yapay zekâ ekosisteminin merkezine yerleşmiş durumda. Her iki ülkenin de bu projeler kapsamında yüz binlerce Nvidia yapay zekâ işlemcisine gereksinim duyduğu biliniyor. Bu alım, Nvidia için büyük ticari fırsatlar sunsa da, ABD için stratejik bir risk faktörü oluşturuyor.
Bu projelerin Çinli yazılım altyapılarıyla entegre çalıştığına dair tezler, Amerikan teknoloji altyapılarının direkt ya da dolaylı olarak Pekin’e ulaşabileceği istikametinde telaşlara neden olmuş durumda. Bu nedenle ABD, yonga ihracatını sadece ekonomik değil, birebir vakitte ulusal güvenlik çerçevesinde pahalandırıyor.
Çin Tasası: Dolaylı Teknoloji Transferi Riski
ABD idaresinin en kıymetli çekincelerinden biri, Nvidia çipleri üzere ileri teknoloji eserlerin Çinli yazılım şirketleri tarafından kullanılma mümkünlüğü. Suudi Arabistan ve BAE üzere ülkelerin Çin ile teknoloji iş birliğini artırması, Washington açısından bu teknolojilerin stratejik rakiplerle paylaşılma riskini doğuruyor. ABD, daha evvel Çin’e karşı uyguladığı çip ambargolarını bu ihtimale dayanarak gerekçelendirmişti.
Trump devrinde şekillenen bu siyaset, sadece bir ihracat kısıtlaması olarak değil, birebir vakitte milletlerarası teknoloji akışını denetim etme eforunun bir modülü olarak okunabilir. Bilhassa yapay zekâ altyapısında kilit rol oynayan donanım bileşenlerinin, sadece dost ve müttefik ülkelere tedarik edilmesi gerektiği istikametindeki görüş, ABD’nin teknoloji dış siyasetinde giderek daha belirleyici hale geliyor.
Orta Doğu’da Ekonomik Yatırımlar Tehlikede mi?
Orta Doğu ülkeleri, bilhassa petrol dışı yatırımlar kapsamında milyar dolarlık fonları yapay zekâ, data merkezi altyapısı ve dijital dönüşüm projelerine yönlendirmiş durumda. Bu yatırımların büyük kısmı ABD merkezli teknoloji şirketleriyle yapılmak istense de, tedarik zincirinde yaşanacak kısıtlamalar bu planların akıbetini meçhul hale getirebilir. Trump idaresinin yüksek gümrük vergileri ve ihracat lisansı kısıtlamaları, iki taraf ortasındaki ekonomik iş birliğini sekteye uğratabilir.
ABD’nin bu tavrı, sadece çip ihracatı özelinde değil, yapay zeka teknolojilerine dair tüm global erişim stratejilerini etkileyecek potansiyele sahip. Orta Doğu’nun batı merkezli teknolojiye olan itimadı zedelenirse, bölge ülkeleri daha esnek davranan Çinli tedarikçilere yönelebilir.
Trump idaresinin Orta Doğu’ya yapay zekâ çipi ihracatına aralı yaklaşması, bir ekonomik strateji değil, direkt jeopolitik bir istikrar arayışının yansıması olarak okunmalı. Bu yaklaşımın gerisinde sadece Çin’e yönelik kuşkular değil, tıpkı vakitte teknoloji üstünlüğünü muhafaza emeli yatıyor. Lakin bu siyasetlerin kısa vadede yapay zekâ alanındaki memleketler arası projeleri ve ticari iş birliklerini nasıl şekillendireceği hâlâ belirsizliğini koruyor.
