1991 yılında Ötztal Alpleri’nin buzulları ortasında bulunan ve “Buz Adam” olarak tanınan fosil, yani Ötzi, Neolitik periyoda dair birçok sırra ışık tuttu. 5.300 yıl evvel yaşamış bu antik insanın bedeni, bilim beşerlerine sadece hayat usulü hakkında değil, devrin insan hareketliliği ve genetik geçmişi hakkında da değerli bilgiler sundu. Artık ise araştırmacılar, Ötzi’nin etrafında yaşamış insanlara odaklanarak bölgenin genetik geçmişini daha da derinlemesine inceliyor.
Yeni yapılan bir çalışma, Ötzi’nin yaşadığı Avusturya Tirol bölgesindeki öteki antik bireylerin DNA’sını tahlil etti. Mezolitik Çağ’dan Orta Tunç Çağı’na kadar uzanan yaklaşık 5.000 yıllık bir süreci kapsayan bu araştırmada, 47 kişinin kemik ve dişlerinden alınan örnekler incelendi. Sonuçlar, Alpler’de yaşamış bu insanların büyük oranda birebir genetik kökene sahip olduğunu ortaya koydu.
Araştırmaya nazaran, bu bireylerin genetik yapısı yüzde 80 ila 90 oranında günümüz Anadolu’sundan gelen erken devir çiftçilerle benzerlik taşıyor. Bu da Neolitik periyotta Güney Avrupa’da genetik manada güçlü bir süreklilik olduğunu gösteriyor. Alpler, bu sürekliliğin korunmasında adeta bir “genetik sığınak” üzere rol oynamış olabilir. Zira Avrupa’nın pek çok bölgesinde nüfus hareketleri ve karışımlar yaşanırken, Alp bölgesindeki genetik yapı uzun mühlet boyunca büyük ölçüde sabit kalmış.
Her ne kadar genel tablo benzerlikler sunsa da, araştırma birtakım dikkat cazip farklılıkları da ortaya koyuyor. Erkek bireylerin Y kromozomları, cet soylarının tarihöncesi Almanya ve Fransa’dan geldiğini gösterirken; bayanlarda daha fazla genetik çeşitlilik tespit edildi. Bu durum, tarih öncesi topluluklarda bayanların öbür kümelerle evlilik yoluyla temas kurarken, erkeklerin daha çok yerleşik kaldığına işaret ediyor.
Ötzi ise bu genel yapının dışında kalıyor. Ne anne ne de baba soyuna dair genetik izler, ne antik ne de çağdaş insanlarda bugüne kadar rastlandı. Bu da Ötzi’nin, büsbütün yok olmuş ya da izole kalmış bir topluluğun son üyelerinden biri olabileceğini düşündürüyor.
Araştırma, fizikî özellikler açısından da birtakım bilgiler sunuyor. İncelenen bireylerin birçoklarının koyu saçlı ve kahverengi gözlü olduğu, ayrıyeten tıpkı Ötzi üzere laktoz intoleransı taşıdıkları anlaşıldı. Bu da devrin insanlarının süt eserlerini sindirme yetisine sahip olmadığını ortaya koyuyor. Cilt rengine dair net bir data elde edilememiş olsa da, eldeki genetik bilgiler sonlu çeşitliliğe işaret ediyor.
Bununla birlikte, birkaç örnek bu izole yapının dışına çıkan ipuçları barındırıyor. Örneğin, M.Ö. 2400 civarında yaşamış küçük bir kız çocuğunun genetik yapısında Bozkır kökenli izlere rastlandı. Bu bulgu, Alp topluluklarının genel manada izole olsa da vakit zaman dış temaslar yaşadığını gösteriyor.
Çalışmanın sonuçları, Nature Communications mecmuasında yayımlandı.
