Evrenin büyük kısmının hangi hususlardan oluştuğu, bilim dünyasında uzun müddettir tartışılan hususlar ortasında. Karanlık hususun varlığı, galaksileri bir ortada tutan görünmeyen bir güç olarak öne sürülse de, bu görüş herkes tarafından kabul edilmiyor. Karanlık maddeyi direkt tespit etmek bugüne kadar mümkün olmasa da, gökbilimciler artık diğer bir sorunun karşılığına yaklaşıyor olabilir: Cihanın görünür unsur açısından eksik olduğu düşünülen kısmı, yani “kayıp madde” nerede?
Yeni bir araştırma, bu kayıp unsura dair güçlü ispatlar ortaya koydu. Nature Astronomy’de yayımlanan çalışmaya nazaran, Caltech ve Harvard & Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden (CfA) araştırmacılar, bu hususun yerini tespit ettiklerini duyurdu. Gökbilimciler, unsurun galaksiler ortasındaki boşluklarda ve halolar çevresinde son derece seyrek bir formda dağılmış olduğunu ve bu nedenle şimdiye kadar gözlemlenmesinin son derece sıkıntı olduğunu belirtiyor.
Araştırmanın temelinde, “hızlı radyo patlamaları” (FRB) olarak bilinen güçlü ve kısa vadeli kozmik sinyaller yatıyor. Bu ani güç patlamaları, milyarlarca ışık yılı uzaktan gelen radyo dalgaları olarak Dünya’ya ulaşıyor. FRB’lerin geçtiği yol boyunca karşılaştığı hususlar, bu sinyallerin suratında ve yayılma formunda küçük değişimlere neden oluyor. Bilim insanları da tam olarak bu değişimlerden yararlanarak, sinyallerin ortasından geçen görünmez maddeyi ölçmeyi başarıyor.
Caltech’ten yapılan açıklamada, çalışmanın başyazarı Liam Connor, FRB’leri “galaksiler ortası ortamın sisi içinde parlayan fenerler” olarak tanımlıyor. Bu ışık sinyallerinin ne kadar yavaşladığı hassas biçimde ölçülerek, ortada yer alan husus ölçüsü hesaplanabiliyor. Böylelikle, direkt gözlemlenemeyen fakat varlığı hissedilebilen bu unsur hakkında değerli bilgiler elde ediliyor.
Araştırma grubu, kainatın farklı bölgelerinde yer alan toplam 69 FRB verisini tahlil etti. İncelenen sinyaller, bizden 11,7 milyon ile 9,1 milyar ışık yılı uzaklıkta yer alan kaynaklardan geliyordu. Bunlar ortasında, şimdiye kadar kaydedilen en uzak FRB olan FRB 20230521B de bulunuyor. Her ne kadar bugüne dek binlerce FRB kaydedilmiş olsa da, sadece yaklaşık 100 adedinin hangi galaksiden geldiği kesin olarak belirlenebilmiş durumda.
Daha evvel yapılan araştırmalar, kozmosta var olması gereken hususun bir kısmının eksik olduğunu ve bunun büyük olasılıkla galaksiler ortası boşluklarda dağılmış halde bulunduğunu öne sürüyordu. Lakin FRB temelli bu yeni yaklaşım, kayıp hususun izini birinci defa bu kadar net bir biçimde ortaya koyuyor.
Bu bulgular sadece husus dağılımına dair değil, birebir vakitte kozmosun nasıl geliştiğine ve genişlediğine dair değerli sorulara da ışık tutabilir. Bilhassa galaksilerin oluşumu, kütleçekimi tesirleri ve Büyük Patlama sonrası gelişmeler üzere hususlar, bu cins bilgiler sayesinde daha âlâ anlaşılabilecek.
