Gökyüzüne baktığımızda Ay’ın bazen bembeyaz, bazen sarımsı, hatta kızıl bir renkte parladığını görürüz. “Mavi Ay” ya da “Kanlı Ay” üzere farklı isimlerle anılan bu durumlar, çoklukla özel astronomik olaylarla ilişkilendirilse de, Ay’ın kendi ışığı olmadığı gerçeği başları karıştırabilir. Pekala, Ay yalnızca Güneş’ten aldığı ışığı yansıtırken nasıl oluyor da farklı renklerde görünüyor? Yanıt sandığınızdan daha kolay ve büsbütün bilimde zımnî.
Ay, bilindiği üzere, kendi başına ışık üretmez. Tıpkı bir ayna üzere, Güneş’ten gelen ışığı Dünya’ya yansıtır. Ay yüzeyinden alınan örnekler, uydumuzun büyük ölçüde anortozit ismi verilen grimsi bir kayadan oluştuğunu gösteriyor.
Bazı daha koyu bölgelerde bazalt bulunsa da, Ay’ın genel yüzeyi homojen bir gri renge sahip. Gri renk ise ışığı neredeyse eşit formda emer. Yani, ışık spektrumunun her dalga uzunluğundan küçük bir ölçüsünü alır ve geri kalanını Dünya’ya yansıtır. İşte bu sayede Ay, o ikonik gri-beyaz görünümüne kavuşur.
Atmosferin ışıkla dansı
Ay’ın gözümüze nasıl göründüğünü belirleyen en değerli faktör, Dünya atmosferinin durumudur. Işığın atmosferimizde katettiği yol ve buradaki parçacıklarla etkileşimi, gözümüze ulaşan ışığın dalga uzunluklarını büyük ölçüde değiştirir.
Ay gökyüzünde zirveye yakın konumlandığında, ışığın atmosferde aldığı yol kısadır. Bu durumda ışık çok fazla dağılmadan neredeyse tüm beyaz ışık bize ulaşır ve Ay, parlak ve beyaz görünür.
Ancak Ay ufka yaklaştığında durum değişir. Işığın atmosferden geçerken açısı değerli ölçüde büyür ve kat ettiği yol uzar. Bu uzun seyahat sırasında ışık, atmosferdeki gaz molekülleri ve toz parçacıkları tarafından daha fazla dağılır. Işık, görünür spektrumdaki tüm dalga uzunluklarını içerdiğinden, atmosfer hangi dalga uzunluklarının gözümüze ulaşacağını etkileyebilir. Bu da Ay’ın renginin değişmesine neden olur.
Kanlı Ay ve Mavi Ay’ın sırrı
Örneğin, bir Ay tutulması sırasında yaşanan Kanlı Ay olayı, bu düzeneğin en âlâ örneklerinden biridir. Tutulma esnasında Güneş ışığı, Dünya’nın atmosferinden geçerek Ay’a ulaşır. Bu sırada, atmosferimizdeki parçacıklar mavi ışığın tüm dalga uzunluklarını emer yahut saçar. Mavi ışık dağıldığı için, yalnızca kırmızı ve turuncu dalga uzunlukları Ay’a ulaşabilir ve oradan bize yansır. Bu yüzden Ay tutulmaları sırasında Ay, kızıl-turuncu bir renge bürünür.
