Harita üzerinde gezinirken bir yerin pozisyonunu belirtmek için birden fazla vakit bir çift sayı kullanılır: Enlem ve boylam… Pekala bu sistemin tam başlangıç noktasında, yani 0° enlem ile 0° boylamın kesiştiği yerde ne olduğunu hiç düşündünüz mü?
Cevabı “hiçbir şey” üzere görünse de, bu sıradan görünen noktanın ardında epeyce dikkat cazip bir kıssa yatıyor. Bugün tüm dünyada kullanılan coğrafik koordinat sisteminin oluşumu, bir vakitler hayli karmaşıktı. Her ülke kendi harita sistemine nazaran bir “başlangıç meridyeni” belirliyor, örneğin Fransa haritalarında bu çizgi Paris’ten, Çin haritalarında ise Pekin’den geçiyordu. Bu da milletlerarası seyrüseferde önemli meselelere neden oluyordu. Seyahat edenler için “0° boylam” ülkeden ülkeye değiştiği için, global ölçekte ortak bir sistem kurmak epey zordu.
Bu karmaşaya bir son vermek hedefiyle, 1884 yılında Washington’da memleketler arası bir konferans düzenlendi. 25 ülkenin temsilcileri ve bilim insanları, üniversal bir başlangıç meridyeni belirlemek üzere bir ortaya geldi. Yapılan oylamalar sonucunda, İngiltere’deki Greenwich Kraliyet Gözlemevi’nin bulunduğu meridyen, 0° boylam olarak kabul edildi. Gerek coğrafik pozisyonu, gerekse dünya haritasındaki yerleşimi açısından bu meridyenin uygun olduğu görüşü benimsendi.
Enlemlerle ilgili kararlar ise çok daha kolay alındı. Dünya’yı kuzey ve güney olarak ikiye bölen Ekvator, doğal bir referans çizgisi olduğu için 0° enlem olarak belirlendi.
Haritaların “boşluğu”: 0,0 noktasında ne var?
Bu kararların akabinde sistem tam manasıyla oturmuş oldu. Pekala bu iki çizginin, yani 0° enlem ile 0° boylamın tam olarak kesiştiği noktada ne var?
Bu nokta, Afrika’nın batı kıyısı açıklarında, Gine Körfezi’nde, tropikal Atlantik Okyanusu’nun ortasında yer alıyor. Yani karada değil, büsbütün denizin içinde. Haritalarda görünür bir kara kesimi bulunmasa da, dijital sistemlerde bu nokta sıklıkla bir yere denk geliyor: “Null Island“, yani “Geçersiz Ada.”
Tabii ki bu ada gerçekte yok. Lakin coğrafik bilgi sistemleri (GIS) içinde bir data yanılgısı oluştuğunda sistem, kusurlu dataları varsayılan bir noktaya, yani 0,0 koordinatına yönlendirme eğiliminde oluyor. Bu da vakitle haritacılar ortasında esprili bir formda “Null Island” olarak anılmaya başlandı.
Gerçek olmayan fakat fonksiyonu olan bir ada
Gönüllü haritacılar ve bilgi görselleştirme platformları, bu durumu eğlenceli bir biçimde sahiplenerek 0,0 noktasına hayali bir ada çizimi eklediler. “Null Island” ismi verilen bu sembolik ada, sırf 1 metrekarelik bir yüzey alanına sahip olarak gösterildi ve coğrafik sistemlerde “hataların toplandığı nokta” üzere esprili bir mana kazandı.
Ancak bu nokta aslında büsbütün boş değil. Koordinatların kesiştiği yerde, PIRATA (Prediction and Research Moored Array in the Atlantic) isimli araştırma sistemine ilişkin bir şamandıra yer alıyor. “Soul” ismi verilen bu şamandıra, okyanus yüzeyinden rüzgar, nem, sıcaklık ve öteki iklim bilgilerini toplayarak, bilim insanlarının hava iddia modelleri ve iklim araştırmaları yapmasına yardımcı oluyor.
Bu şamandıra, 0,0 noktasıyla ilgili sayısal yanlışlardan büsbütün bağımsız olarak, gerçek vakitli bilgiler sağlayan bir müşahede istasyonu misyonu görüyor. Yani dijital haritalarda sembolik bir ada olarak işaretlenen yer, aslında bilimsel datalar için epey pahalı bir pozisyon.
Dünya’nın merkez noktası üzere görünen 0,0 koordinatı, fizikî olarak bir kara kesimine konut sahipliği yapmasa da, hem dijital sistemlerde hem de bilimsel çalışmalarda farklı bir rol oynuyor.
