Çin, Tibet’in güneydoğusunda yer alan Yarlung Tsangpo Irmağı üzerinde dünyanın en büyük hidroelektrik santralini inşa etmeye başladı. Projenin temeli, 19 Temmuz 2025’te Nyingchi kentinde düzenlenen resmi merasimle atıldı.
Dünyanın en büyük hidroelektrik santrali yapılıyor
Başbakan Li Qiang’ın duyurusuyla kamuoyuna açıklanan proje, tamamlandığında 60 gigavat (GW) kurulu güce ulaşacak ve yıllık 300 milyar kilovat-saat elektrik üretecek. Bu ölçü, halihazırda dünyanın en büyük hidroelektrik santrali olan Üç Boğaz Barajı’nın üç katına denk geliyor.
Baraj, beş başka hidroelektrik üniteden oluşacak formda planlandı. Toplam yatırım maliyetinin yaklaşık 1,2 trilyon yuan (167 milyar dolar) olması öngörülüyor. Çin’in 2020’de açıkladığı 14. Beş Yıllık Kalkınma Planı kapsamında gündeme gelen proje, 2024’ün sonunda resmi onay aldı.
Hedeflenen güç kapasitesi, tek bir tesisin üretebileceği en yüksek hidroelektrik ölçülerinden biri olacak. Karşılaştırma yapmak gerekirse, Türkiye’nin aktif durumdaki tüm hidroelektrik santrallerinin toplam kurulu gücü yaklaşık 33 GW düzeyinde bulunuyor.
Barajın inşa edileceği Yarlung Tsangpo Irmağı, Tibet Platosu’ndan doğarak Hindistan’ın kuzeydoğusundaki Arunachal Pradesh ve Assam eyaletlerinden geçiyor ve Bangladeş’e ulaştığında Brahmaputra ismini alıyor.
Nehrin hudut aşan yapısı nedeniyle Çin’in bu adımı, Hindistan ve Bangladeş’te önemli telaşlara yol açtı. Her iki ülkede de su güvenliği, tarım alanları, ekolojik istikrar ve çevresel sürdürülebilirlik açısından çeşitli riskler lisana getiriliyor.
Çin hükümeti ise projeyle ilgili çevresel ve milletlerarası korkuları yatıştırmaya yönelik açıklamalarda bulundu. Barajın sırf elektrik üretimi gayeli kullanılacağı, doğal afetlere karşı tedbir niteliği taşıdığı ve bölgesel güç iş birliğine katkı sağlayacağı tabir edildi. Çin Dışişleri Bakanlığı, projenin herhangi bir siyasi baskı aracı olarak kullanılmayacağını da belirtti.
Buna rağmen Hindistan ve Bangladeş’te resmi makamlar ve uzmanlar, barajın ilerleyen yıllarda jeopolitik kriz devirlerinde bir tehdit ögesi olarak kullanılabileceği istikametinde ihtarlarda bulunuyor. Irmak debisinin yapay biçimde denetim edilerek kuraklık ya da taşkın üzere tesirler yaratılabileceği ihtimali tartışılıyor. Uzman görüşlerine nazaran, bilhassa Hindistan’ın kuzeydoğusunda yaşayan milyonlarca kişi için ırmak hayati bir kaynak olmayı sürdürüyor.
Çevre örgütleri de projenin Himalaya bölgesindeki hassas ekosistem üzerinde yaratabileceği tesirler konusunda uyarıyor. Bölgede yaşayan hayvan ve bitki cinslerinin habitatlarının ziyan görebileceği, lokal halkın zorla tahliye edilebileceği ve toprak kaymaları üzere jeolojik risklerin artabileceği söz ediliyor.
Çin’in şimdiye kadar gerçekleştirdiği en büyük güç yatırımı olma özelliği taşıyan bu proje, global hidroelektrik güç dengelerinde esaslı bir değişim yaratma potansiyeli taşıyor. Lakin proje sadece büyüklüğüyle değil, doğurabileceği siyasi, çevresel ve bölgesel sonuçlarla da uzun yıllar boyunca gündemde kalmaya devam edecek üzere görünüyor.
