Bilim dünyasının en parlak zihinlerinden biri olan Albert Einstein’ın, İkinci Dünya Savaşı sırasında atom bombasının geliştirilmesindeki rolü üzerine yazdığı tarihi bir mektup, 100 bin ila 150 bin dolar ortasında bir fiyatla açık artırmaya çıkarıldı.
Fiziğin en büyük isimlerinden biri olmasına karşın, Einstein’ın bu yıkıcı projenin başlatılmasına istemeden de olsa yaptığı katkının, hayatı boyunca vicdanında derin bir iz bıraktığı biliniyor.
1939 yılının başlarında Alman kimyagerler Otto Hahn ve Fritz Strassmann‘ın nükleer fisyonu keşfetmesi, dünya çapında bir alarm zili çalmış ve bilhassa Almanya’nın nükleer silah geliştirme potansiyeli tasaları artırmıştır. Bu durum, ortalarında Leo Szilard üzere isimlerin de bulunduğu bir küme fizikçiyi harekete geçirerek Einstein’ı dönemin ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt‘e bir mektup yazmaya teşvik etmiştir.
Einstein, kendisi bir savaş tersi olmasına karşın, Lider Roosevelt’e yazdığı bu mektupta, Amerika Birleşik Devletleri’ni nükleer tehlikeye karşı uyarmış ve zincirleme tepkiler üzerinde çalışan fizikçilerle daima temas halinde olunması, ayrıyeten uranyum cevherinin güvenliğinin sağlanması gerektiğini önermiştir.
Bu mektup, Manhattan Projesi‘nin temellerini atan kıymetli bir adım olarak kabul edilir. Lakin Einstein, projenin direkt içinde yer almamış olsa da, daha sonra atom bombasının geliştirilmesinde oynadığı bu başlangıçtaki rolünden ötürü derin bir pişmanlık duyduğunu birçok kere lisana getirmiştir.
Açık artırmaya çıkan bu özel mektup, Einstein’ın savaşı kesin bir lisana kınamasını ve ömür uzunluğu sürdürdüğü savaş tersi duruşunu bir kere daha gözler önüne seriyor.
Öte yandan bir insanın savaş zıddı olarak, “eğer Almanlar bu bombayı yaparsa, savaşta üstünlük kazanır” manasına gelen bir ikazla ABD liderini atom bombası üzerinde çalışmaya ikna eden bir mektup yazması da çok büyük bir çelişki. Kimileri, Einstein’in, dünya çapında bir reaksiyon almamak ve bilim insanın olarak imajını korumak için kendini savaş aksisi olarak gösterdiğine fakat tıpkı vakitte ABD’nin silah çalışmalarına dolaylı yoldan da olsa katkı yapmaktan çekinmediğine inanır.
