TELKODER’in, BTK, TÜİK ve BIST üzere kuruluşların resmi dataları doğrultusunda hazırladığı rapor, elektronik haberleşme dalının gelir bazında büyümeyi sürdürdüğünü ortaya koyarken; rekabetin zayıflaması, piyasa bedellerindeki düşüş ve stratejik altyapı yatırımlarındaki duraksamanın, bölümün sürdürülebilir gelişimi açısından önemli riskler taşıdığını vurguluyor. TELKODER, kapsayıcı ve adil bir dijital gelecek için alternatif işletmecilerin desteklenmesi ve yapısal ıslahatların bir an evvel hayata geçirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor.
Elektronik haberleşme bölümü, 2024 yılı sonu itibarıyla 407,45 Milyar TL gelir büyüklüğüne ulaştı. Fakat TÜİK dataları kullanılarak yapılan enflasyon düzeltmesi sonrası, 2003 yılındaki yaklaşık 15 Milyar TL düzeyindeki gerçek gelirlerin 2024 yılında sabit kaldığı görülüyor. Bu durum elektronik haberleşme bölümünün 2003 yılından bu yana gerçek manada büyüme kaydetmediğini gösteriyor.
Elektronik haberleşme kesim gelirleri, 2024 üçüncü çeyrekte 113,89 Milyar TL iken 2024 dördüncü çeyrekte 124,86 Milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Enflasyondan arındırılmış gelirler ise 2024 üçüncü çeyrekte 4,5 Milyar TL, 2024 dördüncü çeyrekte 4,6 Milyar TL olarak belirlenmiştir.
TELKODER raporuna nazaran, büyük üç operatör ve iştirakleri dışındaki alternatif işletmecilerin pazar hissesi, 2024 yılı üçüncü çeyrekte %8,89 iken, dördüncü çeyrekte %7,78’e geriledi. Avrupa ortalamalarının epeyce altında kalan bu oran, kesimde sağlıklı rekabet ortamının hala oluşturulamadığını gösteriyor.
Sektörün %70’ini temsil eden iki büyük şirketin toplam piyasa bedeli, 2008 yılında 22,90 Milyar Dolar iken, 2024 sonunda 10,16 Milyar Dolar’a geriledi. Bu dramatik düşüş, İstanbul Borsası’ndaki genel artışa ve döviz kurunun yatay seyrine karşın gerçekleştiği gözlemlendi.
Toplam fiber altyapı uzunluğu 2024 yılı sonu prestijiyle 604.618 km olarak ölçüldü. Bu sayı, üçüncü çeyreğe kıyasla yalnızca yaklaşık 16.000 km’lik bir artışı temsil ediyor. Fiber abone oranı ise tıpkı devirde %7,91’den %8,37’ye yükseldi. Genişbant abone sayısında ise manalı bir değişiklik kaydedilmedi.
Genişbant uydu hizmetlerine olan ilgi de sonlu kaldı. 2011’den bu yana toplamda sadece 5.154 yeni abone kazanıldığı ve son çeyrekte bu sayının bir evvelki periyoda nazaran gerilediği belirtildi.
2009 yılında toplam ses trafiğinin %17,4’ü sabit çizgilerden sağlanırken, bu oran 2024 dördüncü çeyrekte %1,77’ye kadar düştü. Sabit ses trafiğindeki bu süratli düşüş, bölümün rekabet açısından yine kıymetlendirme gereksinimine işaret ediyor.
2024 yılı dördüncü çeyreği prestijiyle dört kişilik bir ailenin yıllık haberleşme masrafı 18.744,22 TL olarak hesaplandı. Bu meblağın 4.325,62 TL’si vergilerden oluşuyor.
Raporda, İnternet Değişim Noktaları (İDN) ve data merkezi standartları üzere kritik başlıklarda uzun müddettir siyaset dokümanlarında yer almasına karşın somut bir ilerleme kaydedilemediği vurgulanıyor. BTK’nın 2021 İş Planı’nda yer alan Türkiye İnternet Değişim Altyapısı çalışmaları da tamamlanmadı ve 2022 prestijiyle planlardan çıkarıldı.
TELKODER Yönetim Kurulu Lideri Halil Ender Teberci, rapora ait yaptığı değerlendirmede şu açıklamalarda bulundu: “Elektronik haberleşme dalı gelirsel olarak büyümeye devam ediyor; lakin bu büyüme, gerçek manada sonlu kalıyor. Alternatif işletmecilerin pazar hissesinin daralması, piyasa bedellerindeki önemli düşüş, sabit ses trafiğinin yok olma noktasına gelmesi ve genişbant yatırımlarındaki yavaşlık, bölümün sağlıklı gelişiminin önünde önemli maniler oluşturuyor. Uydu internet aboneliklerinin hâlâ sonlu sayıda kalması ve data merkezleriyle internet değişim noktalarına ait somut adımların atılamamış olması da dijitalleşme amaçlarımızla çelişiyor. Tüm bu bilgiler, kesimin sırf ekonomik değil, yapısal olarak da güçlendirilmesi gerektiğini gösteriyor. Kapsayıcı ve rekabetçi bir dijital ekosistem için artık vakit kaybetmeden harekete geçilmeli.”
TELKODER, elektronik haberleşme kesimine yönelik gelişmeleri izleyerek her çeyrek sonunda raporlamayı ve kamuoyuyla paylaşmayı sürdürüyor. Yeni teknolojilerin ve rekabetin teşvik edilmesi, Türkiye’nin dijital iktisattaki yerini sağlamlaştırmak ismine kritik ehemmiyet taşıyor.
