Uluslararası Astronomi Birliği’ne bağlı Küçük Gezegen Merkezi, Güneş Sistemi’nde hareket eden sıra dışı bir objenin yıldızlararası kökenli olduğunu doğruladı. 3I/ATLAS ismi verilen bu gökcismi, Güneş’e gerçek süratle ilerliyor ve bilim dünyasında heyecanla izleniyor.
İlk olarak Haziran ayının son günlerinde, ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) isimli otomatik müşahede sistemi tarafından fark edilen obje, süreksiz olarak A11pl3Z koduyla kayda geçti. Şili, Güney Afrika ve Hawaii’deki teleskopları kullanan sistem, gökyüzünü sistemli olarak tarayarak bu cins hareketli cisimleri saptamaya çalışıyor. 1 Temmuz’da tekrar gözlemlenen obje, sonraki gün Şili’deki öbür bir teleskop tarafından da doğrulandı.
İlk datalara nazaran, bu kozmik ziyaretçi yaklaşık 20 kilometre genişliğinde olabilir ve saatte yaklaşık 245 bin kilometre üzere etkileyici bir süratle yol alıyor. Suratı ve izlediği rota, onun Güneş Sistemi’ne dışarıdan gelen, yani yıldızlararası bir konuk olabileceğini gösteriyor. Bu da, 3I/ATLAS’ın tarihe geçmesi için kâfi. Zira şimdiye kadar yalnızca iki yıldızlararası obje keşfedildi: 2017’de tespit edilen gizemli Oumuamua ve 2019’da gözlemlenen 2I/Borisov kuyruklu yıldızı. Her ikisi de bilim etraflarında büyük ilgi uyandırmış, bilhassa Oumuamua’nın tabiatı üzerine hala net bir fikir birliğine varılamamıştı.
Yeni keşif de benzeri halde pek çok soruyu beraberinde getiriyor. Şu an Dünya’dan yaklaşık 3,8 astronomik ünite uzaklıkta bulunan 3I/ATLAS, 3 Ekim’de Mars’a epey yaklaşacak. Bu aralık, Kızıl Gezegen’in yörüngesindeki uzay araçlarının onu direkt gözlemleyebilmesi için kâfi olabilir. Akabinde, 29 Ekim’de Güneş’e, 30 Ekim’de ise Dünya’ya en yakın pozisyonuna ulaşacak. Her iki noktada da yaklaşık 1,35 astronomik ünite uzaklıkta olması bekleniyor.
Bu süratli yolcunun Dünya’yla çarpışma riski yok. Lakin bu, bilim insanlarının ilgisini azaltmıyor. Aksine, böylesine az bir obje, Güneş Sistemi dışındaki bölgelerden gelen unsurlar hakkında bilgi edinmek için eşsiz bir fırsat sunuyor. Önümüzdeki aylarda, güçlü gözlemevlerinin devreye girmesiyle 3I/ATLAS hakkında çok daha fazla bilgi toplanabilir. Bilhassa Vera C. Rubin Gözlemevi ve James Webb Uzay Teleskobu, bu gizemli cismi incelemek için devreye girebilir.
SIRA DIŞI GÖK CİSMİ İLE İLGİLİ MERAK EDİLEN SORULARIN YANITLARI
NASA internet sitesinde bu gökcismi ile ilgili şu bilgileri paylaşıyor:
Bu yıldızlararası cisim nereden geldi?
3I/ATLAS, öbür bir yıldız sisteminde oluştu ve bir halde yıldızlar ortasındaki uzaya fırlatıldı. Milyonlarca, hatta milyarlarca yıl boyunca sürüklenerek yakın vakitte Güneş Sistemi’mize ulaştı.Keşfedildiği sırada 3I/ATLAS, Güneş’ten yaklaşık 660 milyon kilometre uzaklıktaydı ve Jüpiter’in yörüngesi içindeydi.
3I/ATLAS’ın Güneş Sistemi’ne ilişkin olmadığı nasıl anlaşıldı?
Kuyrukluyıldızın yörüngesine ait müşahedeler, Güneş’in kütleçekimi tarafından tutulamayacak kadar süratli hareket ettiğini gösteriyor. 3I/ATLAS, “hiperbolik yörünge” olarak bilinen bir yol izliyor; yani Güneş’in etrafında kapalı bir yörüngede dönmüyor. Yalnızca Güneş Sistemi’nden geçiyor ve tekrar yıldızlararası uzaya yanlışsız yoluna devam edecek. Bir daha asla görülemeyecek.
Kaç yıldızlararası cisim keşfedildi?
Bu, şimdiye kadar gözlemlenen üçüncü yıldızlararası cisim. 2017 yılında keşfedilen ‘Oumuamua birinci bilinen yıldızlararası cisimdi; ikincisi ise 2019’da keşfedilen 2I/Borisov’du.
3I/ATLAS ne kadar büyük ve bu bir asteroid mi yoksa kuyrukluyıldız mı?
3I/ATLAS’ın ne kadar büyük olduğu şimdi bilinmiyor, lakin müşahedeler onun “aktif” olduğunu gösteriyor. Bu nedenle gökbilimciler onu asteroid değil, kuyrukluyıldız olarak sınıflandırıyor.
Ne kadar süratli hareket ediyor?
Çok süratli. Keşfedildiği sırada, bu yıldızlararası kuyrukluyıldız saatte yaklaşık 221.000 kilometre süratle ilerliyordu. Güneş’e yaklaştıkça bu suratı daha da artacak.
Bu yıldızlararası cismin Dünya’ya çarpma riski var mı?
Hayır. Cismin yörüngesi onu Güneş Sistemi’nin iç kısımlarına getirse de, Dünya’ya yaklaşmayacak. Kuyrukluyıldız 3I/ATLAS Güneş Sistemi’nden geçerken gezegenimize 1,6 astronomik üniteden (yaklaşık 240 milyon kilometre ya da 150 milyon mil) daha fazla yaklaşmayacak.
