Google’ın 2021 yılında kullanıma sunduğu ve tehlike altındaki lisanları yaşatmayı hedefleyen Woolaroo platformu, sessiz sedasız bir güncellemeyle söz hazinesine Lazca’yı da ekledi. Şirketin en gelişmiş yapay zeka modeli Gemini ile güçlendirilen bu sistem, artık yalnızca bir çeviri aracı olmanın ötesinde, kültürel bir canlandırma projesinin dijital elçisi haline geliyor. Kullanıcılar, günlük hayatta karşılaştıkları bir objenin, örneğin bir “çay bardağının” yahut yöresel bir mimari öge olan “serenderin” fotoğrafını çekerek, saniyeler içinde Lazca karşılığını sesli söylemiyle birlikte öğrenebiliyor.
Neden Lazca?
Google’ın bu atağı, sıradan bir lisan dayanağı eklemesinden çok daha derin manalar taşıyor. Şirketin projeyi duyurduğu “Kadim Bir Medeniyetin Kalp Atışı: Lazcayı Korumak” başlıklı metin, bu tercihin gerisindeki ideolojiyi gözler önüne seriyor. Güney Kafkas lisan ailesinin bir kesimi olan ve Antik Kolhis ile Lazika krallıklarına dayanan bir tarihi mirası taşıyan Lazca, UNESCO tarafından “kesinlikle tehlike altında” olan lisanlar ortasında sınıflandırılıyor.
Küreselleşme, kentleşme ve asimilasyon siyasetlerinin baskısıyla anadilini konuşanların sayısının giderek azaldığı bir periyotta, Lazca yalnızca bir bağlantı aracı değil, tıpkı vakitte bölgenin eşsiz biyolojik çeşitliliğine dair kadim bilgileri de barındırıyor. Google’ın metninde de vurgulandığı üzere, “Batılı bilim insanlarının şimdi keşfedemediği çeşitli bitkilerin isimleri” bu lisanın söz dağarcığında gizli. Bu nedenle Woolaroo, bir bardağın Lazcasını öğretirken aslında binlerce yıllık bir müşahedenin, yaşanmışlığın ve bilgeliğin kapısını aralıyor.
Ancak bu kıssanın kahramanı sadece Google değil. Laz topluluğu, yıllardır lisanlarını yaşatmak için teknolojiyi proaktif bir biçimde kullanıyor. Laz Enstitüsü’nün öncülüğünde düzenlenen çevrimiçi kurslar, ortaokullarda seçmeli ders olarak okutulan Lazca, basılan birinci sözlükler ve kitaplar, geliştirilen klavye ve taşınabilir uygulamalar, bu kültürel direnişin en değerli yapıtaşları.
Konu ile ilgili açıklama yapan ilgili ünite “Google’ın bu adımı, bizim yıllardır verdiğimiz gayretin ne kadar haklı ve değerli olduğunu global ölçekte tescillemiştir. Woolaroo, bilhassa genç kuşakların lisana olan ilgisini artırmak için değer biçilmez, eğlenceli ve interaktif bir araç. Lakin bu teknoloji bir maksat değil, bir araçtır. Asıl olan, Laz halkının kendi lisanına sahip çıkma iradesidir. Bizim yaktığımız ateşe, Google’ın en çağdaş körükle takviye vermesi olarak görüyoruz ve bu iş birliğinden büyük heyecan duyuyoruz.” tabirlerini kullanıyor.
Projenin gerisindeki yapay zeka gücünün Google’ın en gelişmiş lisan modeli Gemini olması, çevirilerin doğruluğunu ve sistemin öğrenme kapasitesini artırıyor. Bu, projenin yalnızca statik bir kelamlık olmaktan çıkıp, vakitle daha fazla söz ve lehçe varyasyonunu öğrenebilecek dinamik bir yapıya kavuşabileceği manasına geliyor.
Google’ın bu adımı, birebir vakitte teknoloji devlerinin kültürel mirasın korunmasındaki rolünü ve sorumluluğunu da yine gündeme getiriyor. Woolaroo’nun Lazca’yı desteklemesi, Türkiye’de ve dünyada tehlike altında olan başka lisanlar için de bir umut ışığı ve emsal teşkil ediyor.
