Geçtiğimiz yılın Eylül ayında, sismolojiyle ilgilenen bilim insanları dünyanın dört bir yanındaki ölçüm aygıtlarında garip bir sinyal fark etti. Her 90 saniyede bir tekrarlayan titreşim, dokuz gün boyunca kesintisiz biçimde kaydedildi. Akabinde bir ay sessizlik oldu ve sinyal bu sefer bir hafta sürecek formda geri döndü. Frekans sabitti: 10,88 milihertz. O periyotta kimse bunun nedenini açıklayamamıştı.
Oxford Üniversitesi’nden bir araştırma takımı, bu bilinmeyen sinyalin gerisindeki muhtemel nedeni nihayet bulmuş üzere görünüyor. Daha evvel öne sürülen kimi varsayımlar, sinyalin Grönland’ın doğusunda, ulaşılması epeyce güç bir noktada yer alan Dickson Fiyordu’nda yaşanan büyük heyelanlarla bağlı olabileceğini öne sürüyordu. Bu heyelanların iki güçlü tsunamiye yol açtığı, dalgaların ise fiyort içinde sıkışarak “seiche” ismi verilen ileri-geri salınan su hareketlerine dönüştüğü düşünülüyordu. Lakin bu hareketler o vakte kadar sadece teoride vardı; kimse onları direkt gözlemlememişti.
Cevabı uydu müşahedeleri verdi
Oxford takımı, bu sefer gözle görülür bir ispat sunmayı başardı. Aralık 2022’de yörüngeye yerleştirilen SWOT (Yüzey Suyu ve Okyanus Topografyası) isimli gelişmiş uydu, bu çalışmada kilit rol oynadı. Daha evvelki uydular yalnızca tek bir noktadaki su yüksekliğini ölçebilirken, SWOT geniş alanları tarayabiliyor. Uydunun kalbinde yer alan KaRIn isimli radar sistemi, su yüzeyindeki küçük değişimleri bile fark edebiliyor.
Araştırmacılar bu dataları kullanarak tsunamilerin akabinde Dickson Fiyordu’nda oluşan su hareketini detaylı biçimde haritalandırdı. Haritalar, fiyordun bir ucunun başkasından yaklaşık iki metre daha yüksek olduğunu, yani su yüzeyinde besbelli bir eğim oluştuğunu gösterdi. Dahası, bu eğimin tarafı vakitle değişiyordu. Bu da dalgaların nitekim ileri-geri hareket ettiğini, yani bir seiche oluştuğunu açıkça ortaya koydu.
Elde edilen bilgiler yalnızca yüzeyle sonlu değildi. Grup, sinyallerin hava şartlarından ya da gelgit tesirlerinden kaynaklanmadığını anlamak için rüzgar ve okyanus kayıtlarıyla da karşılaştırma yaptı. Tıpkı vakitte, binlerce kilometre ötede yer kabuğunda gözlemlenen küçük titreşimler, fiyorttaki dalgaların zamanlamasıyla eşleşiyordu. Bu da sinyalin kaynağının fizikî su hareketi olduğunu netleştirdi.
Makine tahsili tekniklerinin yardımıyla dalgaların birinci yüksekliği yaklaşık 7,9 metre olarak hesaplandı. SWOT uydusu birtakım anları kaçırmış olsa da, araştırma grubu eksik kalan noktaları istatistiksel yollarla tamamladı.
Uzak bölgeler artık daha yakın
Araştırma takımından Thomas Monahan, bu cins teknolojilerin gelecekte ne kadar değerli olabileceğine dikkat çekiyor: “İklim değişikliği uzak ve güç ulaşılan bölgelerde çok süratli tesirler bırakıyor. Bu üzere gelişmiş uydu sistemleri sayesinde artık daha evvel ölçemediğimiz olayları izleyebiliyoruz.”
Çalışmanın başka müellifi Prof. Thomas Adcock da benzeri formda, yeni jenerasyon dataların geçmişte yalnızca kestirim yürütülebilen olaylara ışık tutabileceğini belirtiyor: “Bu örnek, tsunamiler, fırtına dalgaları ya da başka sıra dışı deniz olayları hakkında daha fazla bilgi edinmemizi sağlayacak bir yol açıyor.”
