Yeni bir araştırma, sigara içmeyenlerde akciğer kanserinin gelişiminde hava kirliliğinin kıymetli bir rol oynayabileceğini gözler önüne seriyor ve hastalığın yalnızca “sigara içenlerin hastalığı” olduğu algısını derinden sarsıyor.
Nature mecmuasında yayımlanan çalışma, sigara geçmişi olmayan bireylerde akciğer kanserine yol açan çeşitli genetik değişimlere odaklanıyor. Araştırmacılar, bu mutasyonların gerisinde hava kirliliğinin kritik bir tetikleyici olabileceğine işaret ediyor.
Araştırma takımı, dikkat alımlı bir bilgi kümesini mercek altına aldı: Afrika, Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika’da, hava kirliliği düzeyleri farklılık gösteren 28 farklı bölgede yaşayan, sigara içmeyen 871 bireyden alınan akciğer tümörleri incelendi. Tümör örneklerinde yapılan ayrıntılı genom dizilimi sayesinde, DNA’daki mutasyon örüntüleri adeta bir “moleküler parmak izi” üzere ortaya çıkarıldı. Bu izler, geçmişte maruz kalınan kimyasal unsurların yahut kirleticilerin hücreler üzerindeki tesirlerini gözler önüne seriyor.
Bilim insanları, bu genetik bulguları uydu ve yer tabanlı ölçüm aygıtlarıyla toplanan kapsamlı hava kirliliği datalarıyla birleştirdiğinde şaşırtan bir sonuca ulaştı. Sigara içmeyen bireylerde, yüksek seviyede ince partikül husus (PM2.5) maruziyetinin, akciğer tümörlerinde çok daha fazla genetik mutasyona neden olduğu belirlendi.
Daha da değerlisi, tespit edilen bu mutasyonların rastgele olmadığı anlaşıldı. Çalışma, kanserin direkt gelişimini tetikleyen “sürücü mutasyonların” hava kirliliğine maruz kalan kümede bariz biçimde arttığını gösterdi. Şimdi hava kirliliğine has kesin bir kanser mutasyon izi tanımlanamamış olsa da, hava kirliliği bilgileriyle bu mutasyonların varlığı ortasındaki güçlü bağın kurulması, gelecekteki araştırmalar için kritik bir adım niteliğinde.
Sigara ve yaşlanmayla ortak genetik izler
Araştırmanın tahminen de en çarpıcı bulgularından biri, hava kirliliğine bağlı birtakım mutasyon örüntülerinin, sigara içenlerde sıkça görülen mutasyonlara neredeyse birebir benzerlik göstermesi. Bilhassa belli bir mutasyonun, ağır hava kirliliğine maruz kalan bireylerde yaklaşık dört kat daha fazla görüldüğü tespit edildi. Ayrıyeten, yaşlanmayla ilişkilendirilen bir öbür mutasyon örüntüsünde ise %76’lık bir artış gözlemlendi.
Bu bulgular, kirli havaya uzun periyodik maruz kalmanın, hücresel seviyede sigara içmeye yahut doğal yaşlanma sürecine benzeri ziyanlar verebileceğini düşündürüyor. Hava kirliliğinin insan sıhhatine ziyanlı olduğu uzun müddettir biliniyor olsa da, bu çalışma, genetik seviyedeki derin tesirlerini ortaya koyarak riskin ciddiyetini çok daha net bir halde gözler önüne seriyor.
