Avrupa’nın sakin bir köşesinde, hudutlar haritalarda değil, kaldırım taşlarında, kafe masalarında ya da meskenlerin odalarında çiziliyor. Hollanda’nın Baarle-Nassau kasabası ile onun içinde dağınık bir halde yer alan Belçika’ya bağlı Baarle-Hertog isimli yerleşim, hudut anlayışına değişik bir boyut kazandırıyor.
Bu iki küçük yerleşim, aslında birbirinin içine geçmiş halde yaşıyor. Sokakta yürürken hangi ülkede olduğunuzu anlamak için yere bakmanız kâfi. Beyaz çarpı işaretleriyle belirtilmiş sonlar konutların, dükkanların, hatta restoranların içinden geçiyor. Birtakım konutlarda mutfak Hollanda’ya, salon Belçika’ya ilişkin olabiliyor. Bir bardak kahve içerken sonu farkında olmadan geçmeniz mümkün.
Bu sıra dışı coğrafik yapı, yüzyıllar öncesine dayanan feodal toprak paylaşımının ve siyasi uyuşmazlıkların bugüne uzanan bir mirası. 12. ve 13. yüzyıllarda bu bölge, Brabant Dükü ile Breda Lordu ortasında modül parça takas edildi. Her iki taraf vakit içinde çeşitli arazi alışverişleriyle bu karmaşık yapıyı oluşturdu. 1830’da Belçika, Hollanda’dan bağımsızlığını ilan ettiğinde, iki ülke ortasında kalan bu girift hudut sıkıntısı daha da bariz hale geldi.
Sorunu çözmek kolay olmadı. 1842’de yapılan bir mutabakatta, “statükonun korunması” unsuruyla her iki ülkenin de bölgede hak sahibi olduğu kabul edildi. Bu düzenleme, vakitle kasabanın günlük hayatının bir kesimi haline geldi.
Kurallar birebir sokakta değişebiliyor
Bugün sonlar teknik olarak hala orada. Lakin Avrupa Birliği’ne bağlı her iki ülkenin de Schengen bölgesinde yer alması, geçişleri zahmetsiz hale getiriyor. Tekrar de tüzel sonlar hayatın birçok alanında kendini hissettiriyor.
Örneğin Belçika’da havai fişek satışı yıl boyunca hürken, Hollanda’da sadece yılbaşı devrinde müsaade veriliyor. Bu nedenle birebir sokakta yer alan iki dükkandan biri satış yapamazken, birkaç adım ötedeki oburu eserlerini rahatlıkla sergileyebiliyor. Emsal biçimde Hollanda’da yasal içki yaşı 18 iken, Belçika’da 16. Bu fark, gençlerin bar tercihlerinde bile tesirli olabiliyor.
Geçmişte, Hollanda’daki restoranlar Belçika’dakilere kıyasla daha erken kapanmak zorundaydı. Bunun üzerine kimi işletmeler masalarını hududun Belçika tarafına taşıyarak, kendi içinde yaratıcı bir tahlil geliştirdi. Vergi oranlarındaki farklılıklar da alışveriş tercihlerini etkiliyor. Akaryakıt, sigara üzere eserlerde Belçika daha ucuzken, temel besin eserleri çoğunlukla Hollanda’da daha uygun fiyatlara satılıyor.
Sınırların iç içe geçtiği kasaba
Baarle’nin yapısı, sırf coğrafik değil, kültürel olarak da iç içe geçmiş bir ömür sunuyor. Tıpkı lisanı konuşan, misal kültürlere sahip iki halk, bu karmaşık hudut sistemine karşın ahenk içinde yaşamayı başarıyor. Mahallî halk, farklı kurallarla yaşamaya alışmış; sonlar onlar için artık gündelik ömrün doğal bir kesimi.
Bu tarafıyla Baarle, Avrupa’nın “birlik içinde çeşitlilik” fikrini küçük ölçekli lakin etkileyici bir biçimde yansıtan bir örnek olarak öne çıkıyor. Bir yandan tarihin izlerini taşırken, başka yandan geleceğin birlikte yaşama kültürüne dair güçlü bir ileti veriyor.
