İklim krizine karşı verilen global gayretin en kritik gayesi olan 1.5°C ısınma sınırı, bilim beşerlerine nazaran yalnızca üç yıl içinde geçilebilir. Ortalarında dünyanın önde gelen iklim uzmanlarının da bulunduğu 60’tan fazla araştırmacının yayımladığı son rapor, iklim değişikliğinin hızla denetimden çıktığına işaret ediyor. 2015’te Paris Anlaşması’yla neredeyse 200 ülke, global sıcaklık artışını sanayi öncesi periyoda kıyasla 1.5°C ile sınırlama gayesinde uzlaşmıştı. Lakin kömür, petrol ve gaz kullanımındaki rekor düzeyler ve orman tahribatı, bu gayesi önemli formda tehlikeye atmış durumda.
Küresel sıcaklık süratle yükseliyor
Araştırmaya nazaran, küresel CO₂ bütçesi—yani 1.5°C amacını aşmadan atmosfere salınabilecek toplam karbon miktarı—2020 başında 500 milyar ton iken, 2025’e girerken yalnızca 130 milyar tona düşmüş durumda. Şu anki yıllık ortalama 40 milyar tonluk CO₂ salımıyla, bu bütçenin üç yıl içinde büsbütün tükenmesi öngörülüyor. Bu da Paris Anlaşması’nın temel maksadının fiilen aşılması manasına geliyor. Bilim insanları, 1.5°C’nin teknik olarak birkaç yıl sonra aşılabileceğini belirtirken bu eşiğin geçilmesi, iklim tesirlerinin geri döndürülemez bir düzeye ulaşmasına yol açabilir.
Raporun baş müellifi Prof. Piers Forster, “Her şey yanlış istikamette ilerliyor. Birtakım gibisi görülmemiş değişiklikler görüyoruz ve ayrıyeten Dünya’nın ısınması ve deniz düzeyinin yükselmesinin de hızlandığını görüyoruz” diyor.
Geçtiğimiz yıl, global ortalama hava sıcaklıklarının 1800’lerin sonlarına nazaran 1,5 °C’nin üzerine çıktığı birinci yıl olarak kayıtlara geçmişti. 2024’teki rekor sıcaklıklar, El Nino üzere doğal hava olaylarından da etkilenmiş olsa da, bilim insanları asıl nedenin insan kaynaklı sera gazı salımları olduğunda hemfikir. Son 10 yılda dünya sisteminde biriken ekstra ısı, 1970’ler ve 1980’lere kıyasla iki katına çıkmış durumda. Bu gücün büyük kısmı okyanuslar tarafından emiliyor, bu da deniz hayatında bozulma ve deniz düzeylerinde tehlikeli artışlar manasına geliyor. 1990’lardan bu yana küresel deniz düzeyi artış suratı iki katına çıktı, bu da kıyı kentlerinde milyonlarca insan için sel riskinin arttığını gösteriyor. Araştırmacılar, bu artışın sırf buzulların erimesinden değil, okyanus sularının ısınarak genleşmesinden de kaynaklandığını belirtiyor.
Umutsuzluk değil, hareket zamanı
Imperial College London’dan Prof. Joeri Rogelj, 1.5°C hududunun aşılması durumunda bile, sera gazı salımlarının süratle düşürülmesinin iklim felaketlerinin şiddetini azaltmakta hayati rol oynayacağını, her 0.1°C’lik ısınma yahut soğumanın kritik değere sahip olduğunu vurguladı. Mevcut ısınma oranı on yılda yaklaşık 0,27 °C düzeyinde ve bu, jeolojik kayıtlarda görülen rastgele bir orandan çok daha süratli. Yani, insanlık olarak dünyayı değiştiriyoruz ve bunu gibisi olmayan bir süratte yapıyoruz.
Rapor birebir vakitte umut ışığı da taşıyor: Pak güç ve teknolojilere geçişle birlikte, emisyon artış suratında bir yavaşlama gözlemleniyor. Lakin bilim insanları, bu sürecin gereğince süratli olmadığını ve karbon emisyonlarının derhal ve sert biçimde azaltılması gerektiğini söylüyor. Güneş ve rüzgar gücü yatırımları artsa da, fosil yakıt tüketimi hâlâ global güç talebinin neredeyse yüzde 80’ini karşılıyor.
