İngiltere’de, insan DNA’sının sentetik olarak üretilmesine yönelik dünya çapında birinci araştırma çalışmaları resmen başladı. Bu çığır açıcı teşebbüs, insan genomunu moleküler seviyede sıfırdan inşa etmeyi hedefliyor.
İngiltere, sentetik insan DNA’sı üretmeyi planlıyor
Projenin gerisinde, daha evvel İnsan Genomu Projesi’ni de destekleyen dünyanın en büyük tıbbi yardım kuruluşlarından Wellcome Trust bulunuyor. Kurum, Cambridge merkezli MRC Moleküler Biyoloji Laboratuvarı tarafından yürütülen bu araştırmaya birinci etapta 10 milyon sterlin finansman sağladı.
Çalışmanın odağında, hasarlı hücrelerin ve organların tamiratı, yaşlılıkla birlikte gelen dejeneratif hastalıkların yavaşlatılması ve tedavisi mümkün olmayan rahatsızlıklara tahlil bulunması yer alıyor. Araştırma grubundan Dr. Julian Sale, bu teknolojinin, örneğin kalp, karaciğer yahut bağışıklık sistemi üzere organların tekrar yapılandırılmasında kullanılabilecek hastalıklara dirençli hücreler üretmeyi mümkün kılabileceğini belirtiyor.
DNA, insan bedenindeki genetik bilgiyi taşıyan temel molekül ve dört nükleotid harfinden (A, T, G, C) oluşuyor. İnsan Genomu Projesi sayesinde bu dizilim barkod üzere çözüldü. Yeni başlatılan proje ise süreci bir adım ileri taşıyarak DNA’yı direkt sentezlemeyi amaçlıyor. Birinci kademede, insan DNA’sının giderek daha büyük kısımlarının sentetik yollarla üretilebilmesini sağlayacak araçlar geliştirilecek. Uzun vadede ise gaye, tam bir insan kromozomunun laboratuvar ortamında üretilmesi.
Sentetik olarak inşa edilen bu DNA modülleri, bilim beşerlerine genlerin beden üzerindeki tesirlerini direkt gözlemleme imkânı tanıyacak. Klasik genetik mühendisliği yollarıyla sırf mevcut DNA üzerinde küçük değişiklikler yapılabilirken, yeni yaklaşım sayesinde yapının tamamı yine tasarlanabilecek. Bu da daha isabetli tedavilerin ve hücre temelli terapilerin geliştirilmesini mümkün kılabilir.
Araştırmaların tamamı denetimli laboratuvar ortamında yürütülüyor. Lakin projenin sağladığı teknolojik imkanlar, insan biyolojisi üzerinde daha evvel hiç olmadığı kadar ayrıntılı bir müdahaleyi mümkün kılıyor.
Bu da beraberinde önemli etik soruları gündeme getiriyor. Birtakım uzmanlar, çalışmanın makûs niyetli aktörler tarafından biyolojik silahlar, genetik olarak geliştirilmiş beşerler yahut yeni canlı tipleri üretme emeliyle berbata kullanılabileceğinden telaş duyuyor.
Bu kaygılara karşın projeye finansman sağlayan Wellcome Trust, kararın dikkatli bir kıymetlendirme süreci sonunda alındığını söz ediyor. Fon kararına onay veren Dr. Tom Collins, teknolojinin er ya da geç geliştirileceğini, bu nedenle şimdiden denetimli ve şeffaf bir biçimde çalışmanın daha inançlı olduğunu savunuyor. Collins, “Hareketsiz kalmanın bedeli ne olurdu?” sorusunu sorarak, projeye erkenden dahil olmanın etik çerçevede ilerlemek için bir fırsat sunduğunu belirtiyor.
İngiltere’de yürütülen bu araştırma, insan DNA’sının laboratuvar ortamında büsbütün yine inşa edilmesi tarafında atılmış birinci adım olarak kayda geçiyor. Gelişmelerin, tıp alanında ihtilal niteliğinde sonuçlar doğurabileceği kadar, biyoteknoloji ile ilgili milletlerarası düzenlemelerin de tekrar şekillenmesine neden olması bekleniyor.
