“İnsan DNA’sının yüzde 60’ı muzlarla aynıdır” biçimindeki iddiayı duymuş olabilirsiniz. Birinci duyulduğunda şaşırtan gelse de, bu tabirin ardında gerçek bir bilimsel destek var. Lakin ayrıntılara inildiğinde, işin göründüğü kadar kolay olmadığı anlaşılıyor.
Bu enteresan bilgi, 2013 yılında yapılan bir araştırmaya dayanıyor. Çalışma, insan ve muz genomları ortasında birtakım benzerlikler bulunduğunu ortaya koydu. Fakat “DNA’nın yüzde 60’ı birebir aynı” demek pek gerçek değil.
Benzerlik nerede başlıyor, nerede bitiyor?
Araştırmada DNA dizilimlerinden çok, bu dizilimlerin ürettiği proteinler ve RNA üzere gen eserleri karşılaştırıldı. Bilim insanları, muzda bulunan genlerin yaklaşık yüzde 60’ının, insanlarda karşılık geldiği bir gen bölgesiyle benzerlik taşıdığını tespit etti. Ancak bu benzerliklerin birebir tıpkı olduğu manasına gelmediğini belirtmekte yarar var.
Ayrıca DNA’mızın büyük kısmı genlerden oluşmaz. Aslında faal genlerin toplam DNA içindeki oranı yüzde 1’in bile altında. Bu da gösteriyor ki, ortak gen eserleri üzerinden yapılan benzerlik hesaplamaları, DNA’nın tamamı hakkında direkt fikir vermiyor.
Bilim insanları, insanların ve muzların belli genetik süreçlerde benzerlik göstermesini, ömrün temel işleyişine bağlıyor. Protein üretimi, güç kullanımı ya da hücre yenilenmesi üzere fonksiyonlar, birçok canlıda ortak düzeneklerle gerçekleşiyor.
Genetikçi Lawrence Brody bu durumu “ev planı” benzetmesiyle açıklıyor. Her meskenin yapısı farklıdır lakin birçoklarında banyo, mutfak, oturma odası üzere temel alanlar bulunur. Birebir halde, beşerler ve muzlar da evrimsel süreç içinde farklı taraflara gitmiş olsalar da, kimi temel “odaları” hala emsal formda kullanıyor.
Bu yüzden, “DNA’mızın %60’ı muzlarla aynı” demek yerine, muhakkak genlerin fonksiyonel seviyede benzerlik gösterdiğini söylemek daha yanlışsız olacaktır. Ortada gerçek bir genetik bağ var fakat bu, cinsler ortasında direkt bir yakınlık olduğu manasına gelmiyor.
Asıl dikkat alımlı olan, birbirinden bu kadar farklı görünen canlıların bile birtakım temel genetik kodları paylaşabiliyor olması. Ömrün ortak geçmişi, bu benzerliklerde iz bırakmış olabilir.
