Gökyüzüne baktığınızda sadece tek bir Ay görüyorsanız, bu durum her vakit Dünya’nın tek uydusunun Ay olduğu manasına gelmiyor. Bilim insanları, gezegenimizin yörüngesinde süreksiz olarak dolanan öteki gökcisimlerinin de vakit zaman varlık gösterdiğini ortaya koyuyor ve bunlara “mini ay” ismini veriyorlar.
ABD, İtalya, Almanya, Finlandiya ve İsveç’ten bilim insanlarının ortak yürüttüğü bir araştırma, Dünya’nın etrafında her an yörüngede olabilecek birkaç küçük doğal uydu bulunduğunu öne sürüyor. Çalışmaya nazaran bunların birçok, Ay’dan kopmuş çok küçük kaya modülleri. Yaklaşık iki metre çapında olan bu küçük aylar, ekseriyetle Ay yüzeyine çarpan asteroitlerin oluşturduğu toz ve taşların uzaya savrulmasıyla oluşuyor. Şayet bu modüller gereğince büyükse ve Dünya’nın çekim alanına girerse, süreksiz olarak yörüngeye yerleşebiliyor.
Mini aylar nereden geliyor, nereye gidiyor?
Bu küçük cisimler, Dünya etrafında uzun müddet kalamıyor. Bir mühlet gezegenin etrafında dolandıktan sonra ya Güneş’in çekimine kapılarak sistemden çıkıyor ya da nadiren Dünya’ya yahut Ay’a düşüyor. Araştırmacılar, bu süreksiz bağlı gökcisimlerini “sürekli değişen bir dansın parçası” olarak tanımlıyor. Zira biri ayrıldığında, yerine bir diğeri geçebiliyor. Hesaplamalara nazaran, Dünya etrafında her an çapı 1 metrenin üzerinde yaklaşık 6 ila 7 adet küçük ay bulunuyor.
Bu bulgular, daha evvel küçük ayların Güneş Sistemi’nin derinliklerindeki asteroit neslinden geldiği tarafındaki fikirleri de sorgulatıyor. 2018’de yapılan bir araştırma, bu küçük uyduların Mars ile Jüpiter ortasındaki asteroit neslinden geldiğini savunmuştu. Lakin yeni çalışmada bu görüşe farklı bir bakış getiriliyor.
Yakın devirde keşfedilen kimi küçük aylar, Ay ile misal özellikler taşıyor. Örneğin, 2016 yılında Hawaii’deki Pan-STARRS1 teleskobu tarafından tespit edilen Kamo’oalewa isimli gök cismi, Ay yüzeyinden yansıyan ışıkla neredeyse birebir aynı yansımayı gösteriyor. Çapı 40 ila 100 metre ortasında değişen bu küçük ayın, Ay’daki silikat bakımından güçlü kayalarla birebir yapıya sahip olduğu düşünülüyor. Bu da onun sıradan bir asteroit olmaktan fazla, Ay’dan kopmuş bir kesim olabileceğini düşündürüyor.
Benzer halde, 7 Ağustos 2024’te Dünya’nın yörüngesine giren ve “2024 PT5” olarak isimlendirilen öbür bir küçük ay da dikkat çekiyor. Bu cisim, hem görece büyük olması hem de yörüngede uzun mühlet kalmasıyla bilim insanlarının ilgisini çekti. Araştırmacılar, bu küçük ayın da Ay’a misal özellikler taşıdığını ve tıpkı Kamo’oalewa üzere Ay kökenli olabileceğini öne sürüyor.
Mini ayların Ay’dan kopmuş olabileceği fikri, aslında Ay’ın oluşumuna dair halihazırda var olan bir teoriyle de örtüşüyor. “Büyük çarpışma hipotezi” olarak bilinen bu modele nazaran, yaklaşık dört milyar yıl evvel Dünya, Mars büyüklüğünde diğer bir gezegenle çarpıştı. Bu dev çarpışma sonrası uzaya savrulan gereçler vakitle birleşerek Ay’ı oluşturdu. Bugün Dünya yörüngesine süreksiz olarak yakalanan kimi modüllerin da bu geçmişin izlerini taşıyor olabileceği düşünülüyor.
