Mars’a insan yerleşimi, Güneş Sistemi’ndeki en güçlü ortamlardan birine adım atmak manasına geliyor. Lakin, Kızıl Gezegen’de hayatı anlamak için çok uzaklara bakmamıza gerek yok. Ünlü bir uzay bilimci, Mars’ta kurulacak bir koloninin şartlarının, cezaevlerindeki hayatla pek çok benzerlik taşıyacağını argüman ediyor.
Bristol Üniversitesi’nden uzay sistemleri mühendisi Profesör Lucy Berthoud, hem mahkumların hem de astronotların karşılaştığı zorlukların misal olacağını vurguluyor. Bu zorluklar ortasında “yetersiz şahsî alan, çok kalabalık, makus yiyecek, gereksiz riskler, sıkı rejimler ve hudutlu günlük aktiviteler” öne çıkıyor.
Astronotlar, Dünya’dan 225 milyon kilometre uzakta, Mars’ta kapana kısılmışken, cezaevlerinde mahpus kalan mahkumlardan çok daha derin bir yalnızlık hissiyle karşılaşabilir. En besbelli fark ise, astronotların istekli olarak bu vazifesi üstlenmeleri, meğer mahkumların özgürlüklerinin bir ceza olarak kısıtlanması.
Mars’ta astronotlar, kaynakların son derece hudutlu olduğu bir ortamda, hayatta kalmayı öncelikli maksat kabul ederek, dar ve tehlikeli alanlarda küçük bir küme beşerle birlikte hapsolacaklar. Avrupa standartlarına nazaran bir cezaevi hücresinde kişi başına düşen alan yaklaşık dört metrekare olsa da, çok kalabalık nedeniyle bu alan birden fazla ülkede daha da daralabiliyor. Mars’taki şartlar ise daha da zorlayıcı olabilir. NASA’nın Apollo misyonlarında, Ay’a astronot gönderilmeden evvel, üç kişilik bir takım için yalnızca 6.2 metreküplük ömür alanı bulunuyordu. Bu tıp sıkışık ortamlar, gerilimin artmasına ve çatışma risklerinin yükselmesine yol açabilir.
Tehlikeler ve ruhsal zorluklar
Mars’ta astronotların yaşayacağı tehlikeler, cezaevlerinde karşılaşılanlarla ruhsal benzerlikler taşıyabilir. Profesör Berthoud, “Yüksek riskli bir ortamda yaşamak, daima bir tehdit algısını faal meblağ ve bu, uzun vadede ruhsal ve fizikî tesirler yaratabilir” diyor. Astronotlar, acil durumlarla başa çıkabilmek için özel olarak seçilseler de, uzun periyodik misyonlar bu avantajı ortadan kaldırabilir.
Günlük hayatın sistemi de benzerlik gösteriyor. Cezaevlerinde mahkumlar, yemek, uyku, çalışma ve dinlenme üzere tüm aktiviteleri sıkı bir biçimde planlamak zorunda. Birebir durum Mars’taki astronotlar için de geçerli. Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda misyon yapan astronotlar, günde 15 saat çalışmak, iki saat zarurî idman yapmak ve sırf bir saat ferdî vakit ayırmak zorundalar. Profesör Berthoud, bu tür bir katı programın astronotlar üzerinde baskı oluşturabileceğini ve NASA’nın yönergelerine karşı gelmelerine neden olabileceğini belirtiyor.
Yemek ve beslenme zorlukları
Yemek konusunda da benzeri durumlar kelam konusu. Cezaevlerinde mahkumların diyetleri, sıkı bir bütçe çerçevesinde düzenlenirken, Mars’taki astronotlar da taze gereç eksikliği ve hudutlu besin çeşitliliği üzere zorluklarla karşılaşacak. NASA, Memleketler arası Uzay İstasyonu’ndaki astronotların yemeklerini daha lezzetli hale getirmek için efor sarf etse de, Mars’taki astronotlar için beslenme, taze eserlerin yetersizliği nedeniyle daima bir tasa kaynağı olabilir.
En bariz benzerliklerden biri ise izolasyon hissi. Cezaevlerinde mahkumlar, dış dünyadan büsbütün kopmuşken, Mars’taki astronotlar da tıpkı halde toplumdan izole edilecek ve sırf sonlu bir halde irtibat kurabilecek. Profesör Berthoud, Mars’taki izolasyonun, “sevdiklerinizden çok uzak olma hissi” yaratacağına dikkat çekiyor. Dünya’ya en süratli dönüş altı ay süreceğinden, bu yalnızlık duygusu daha da şiddetli hale gelebilir.
Mars’ta ömür, cezaevlerindekine benzeri bir tecrübe sunacak olsa da, hayat alanlarının tasarımı konusunda kıymetli farklılıklar olacak. Mars üsleri, mahremiyet ve özerkliği en üst seviyede tutarak, monotonyayı kıracak manalı aktiviteler sunacak formda tasarlanmalı. Bu zorlukları aşmak, yalnızca Mars’taki hayat için değil, birebir vakitte Dünya’daki cezaevlerini daha yaşanabilir hale getirmek ismine da bir model oluşturabilir. Profesör Berthoud, “Daha fazla alan, daha fazla özerklik, daha fazla ferdileştirme ve daha fazla maksat duygusu, gerilimli bir durumla başa çıkmakta herkese yardımcı olabilir” halinde açıklamada bulunuyor.
Mars’ta insan hayatının geleceği, sadece teknoloji değil, ruhsal ve toplumsal faktörler göz önünde bulundurularak şekillenecek. Bu bağlamda, Mars’ta hayat konusundaki araştırmalar, cezaevlerinin daha insancıl hale getirilmesi için de kıymetli bir rehber olabilir.
