Bilim insanları uzun süredir beyaz cüceleri, yani hayat döngüsünü tamamlamış yıldızların geride bıraktığı ağır çekirdekleri, kozmik mezarlıklar olarak görüyordu. Bu meyyit yıldızların etrafında hayatın ortaya çıkabileceği gezegenlere rastlanmayacağı düşünülüyordu. Lakin Oklahoma Üniversitesi’nden gelen çığır açıcı bir araştırma, bu yıldız sistemlerinin aslında iddia edilenden çok daha uzun mühlet yaşanabilir gezegenlere konut sahipliği yapabileceğini ortaya koydu. Araştırmaya nazaran beyaz cücelerin soğuma süreçlerini milyarlarca yıl boyunca yavaşlatabilen gizemli bir sistem, kozmosun meyyit bölgelerinde bile hayat için kapı aralıyor. Manuel Barrientos ve grubunun ortaya koyduğu bulgular, Güneş sistemine yakın beyaz cücelerin yaklaşık %0,6 ila %2,5’inde “damıtım” ismi verilen sıra dışı bir sürecin yaşandığını gösteriyor. Çekirdeğinde en az %2,5 oranında neon-22 barındıran (yıldızların ömrünün son evrelerinde oluşan bir izotop) bu yıldızlar, kristalleşme sırasında adeta bir lava lambası üzere davranıyor. Katılaşan kristaller, etrafındaki sıvıya nazaran daha hafif oldukları için üst yanlışsız yükseliyor, eriyor ve bu sırada büyük ölçüde yerçekimsel güç açığa çıkıyor. Bu güç, beyaz cücenin soğuma sürecini milyarlarca yıl duraklatıyor.
Normalde beyaz cüceler birkaç milyar yıl içinde giderek soğuyarak sönükleşir. Lakin bu neon damıtımı süreci, soğumayı 10 milyar yıl kadar erteleyebiliyor. MIT’den Andrew Vanderburg ve takımının de desteklediği bulgular, beyaz cüce etrafında oluşan yaşanabilir bölgelerin mühletini dramatik biçimde uzatabileceğini ortaya koyuyor. Dahası, bu bölgeler yıldızdan daha uzak konumlandıkları için yörüngedeki gezegenlerde yıkıcı gelgit tesirleri daha zayıf oluyor.
Bu Yeni Keşifle Birlikte Cihanda Ömür İhtimali Daha da Arttı
Yaklaşık 4000 yıldızı inceleyen Barrientos’un ekibi, neon açısından güçlü beyaz cücelerin galaksimizde eşit dağılmadığını da tespit etti. Bu cins sistemler, Samanyolu’nun merkezine yakın bölgelerde %7,6 üzere yüksek oranlarda görülürken, galaksinin dış kısımlarında bu oran %1’e kadar düşüyor. Bunun nedeni, ağır elementlerin (karbon, azot ve oksijen) iç bölgelerde daha fazla bulunması ve yıldızların bu elementleri yakarak neon-22 üretmesinden kaynaklanıyor. Neon-22, yıldız ömrünün helyum yakma evresinde azot-14’ün dönüşümüyle oluşuyor; bu da metal açısından güçlü yıldızların beyaz cüce torunlarında daha fazla neon birikmesini sağlıyor.
Bu keşfi tamamlayan bir öteki çalışma ise Şubat 2025’te UC Irvine takımından geldi. 3D iklim modelleri kullanılarak yapılan tahlil, beyaz cüceler etrafında dönen süratli dönme hareketine sahip gezegenlerin yüzey sıcaklıklarını sanılandan daha uzun mühlet koruyabildiğini gösterdi. Aomawa Shields ve takımı, çok bulutlanmanın önüne geçilmesi sayesinde bu gezegenlerin yüzeylerinin hayat için elverişli kalabileceğini ortaya koydu.
Yalnızca Samanyolu’nda 10 milyar beyaz cüce bulunduğu düşünülürse, bu yeni bulgular kozmosta hayat ihtimalini dramatik formda artırıyor. Kozmik mezarlık denilen yerlerin aslında ömrün mühletini milyarlarca yıl daha uzatabilecek potansiyele sahip olması, kozmik hayata dair mümkünlük hesaplamalarını baştan yazabilir.
