Başka bir gezegenin ya da uydunun yüzeyini delmek, kulağa kolay bir misyon üzere gelebilir. Fakat insanlık, bugüne kadar Dünya kabuğunu bile sırf 12 kilometre kadar delebilmişken, Satürn’ün uydusu Enceladus’un yaklaşık 10 kilometre kalınlığındaki buz katmanını aşmak hiç de kolay olmayacak.
Yine de bilim insanları, bu zorluğun üstesinden gelebilecek robotlar geliştirme yolunda adım adım ilerliyor. Gaye, buzla kaplı bu uzak dünyaların altında yattığı düşünülen okyanuslara ulaşmak ve tahminen de Dünya dışı hayatın izlerini bulmak.
Jüpiter’in uydusu Europa ve Satürn’ün uydusu Enceladus, bilim dünyasının merceğinde. Her iki gök cisminin de kalın buz kabuklarının altında, sıvı halde su barındıran okyanuslar olduğu düşünülüyor. Bu durum, onları ömür arayışı açısından epeyce cazip hale getiriyor.
NASA’nın büyük beklentilerle hazırladığı Europa Clipper vazifesi, 2030 yılının Nisan ayında Europa’ya ulaşacak. Misyon, uydunun yaşanabilirliğine dair kıymetli datalar toplayabilir. Şayet umut verici sinyaller alınırsa, bir sonraki adım yüzeye iniş yapacak robotik vazifeler olacak. Fakat bu, beraberinde pek çok teknik ve çevresel zorluk getiriyor.
Europa’nın yüzeyi, misyonun önündeki en büyük manilerden biri. Şiddetli radyasyon, iniş araçlarının elektronik sistemlerini tehdit ediyor. Ayrıyeten, Dünya ile bağlantı kurma müddeti epey hudutlu; Europa’nın Jüpiter etrafındaki dönüşü nedeniyle günde yalnızca birkaç saatlik bir pencere bulunuyor. Bu da, iniş aracının vazife müddetinin büyük kısmını kendi başına yürütmesi gerektiği manasına geliyor.
Enerji kaynağı da farklı bir sorun. Güneş’e olan uzaklık, güneş panellerini pratik olmaktan çıkarıyor. Bu nedenle robot, şarj edilemeyen pillerle çalışmak zorunda kalacak. Üstelik iniş yapılacak yüzeyin yüksek çözünürlüklü haritaları da şimdi elimizde yok. Europa’nın son derece ince atmosferi, sıcaklıkları -160 ile -220 derece ortasında değişen bir ortam yaratıyor; bu da yüzeydeki buzun beton kadar sert olmasına neden oluyor.
Yeni kuşak robotlar geliştiriliyor
Bu şiddetli şartlara karşın, NASA’nın Jet İtki Laboratuvarı (JPL) bünyesindeki bilim insanları, gelecekteki iniş vazifeleri için özel olarak tasarlanmış robotlar geliştiriyor. Bu robotlar, geçtiğimiz günlerde Alaska’daki Matanuska Buzulu’nda test edildi. Grubun başında yer alan gezegen bilimci Kevin Hand, geliştirilen teknolojinin hayli olgunlaştığını belirtiyor.
Robotun ayakları, hem kaya üzere sert hem de gevşek kar üzere farklı yüzeylerde istikrarda kalabilmesini sağlıyor. Tarafını belirleyebilmek içinse LED dayanaklı stereoskopik kameralar ve bilgisayarla görme algoritmaları kullanılıyor. Bu sistem, Mars’ta misyon yapan Perseverance gezginininkine benzeri bir teknolojiye sahip.
Bununla birlikte, bu robotlar şimdi kilometrelerce derinlikte delikler açamayacak. Şu kademede emel, yüzeyde yaklaşık 20 cm derinliğe kadar sondaj yaparak örnekler toplamak. Toplanan bilgiler, gelecekte bu buz katmanlarının altındaki okyanuslara ulaşmayı mümkün kılacak daha gelişmiş robotların dizaynına taban hazırlayacak.
Eğer her şey planlandığı üzere giderse, Enceladus ve Europa’daki buz altı okyanuslara ulaşmak 10 ila 20 yıl ortasında bir vakit alabilir. Lakin insanlık, bu gayeye her geçen gün biraz daha yaklaşıyor. Tahminen de bir gün, Dünya dışı hayatın izleri bu uzak uydulardan birinde keşfedilecek.
