Güneş gücü çok fazla alan kaplıyor argümanı fosil yakıt savunucularının sıklıkla kullandığı bir telaffuz haline geldi. Lakin bu argüman bilhassa kentsel alanlar kelam konusu olduğunda ne kadar geçerli? Yapılan araştırmalara nazaran New York City üzere bir metropolde bile mevcut çatı ve park alanlarının yalnızca üçte ikisini güneş panelleriyle kaplamak kentin tüm elektrik muhtaçlığını karşılamaya yetiyor. Pekala ya dünyanın en yüksek güneş potansiyeline sahip ülkelerinden biri olan Türkiye için durum nasıl?
İstanbul’un çatıları kentin elektriğini karşılayabilir!
İstanbul’un mevcut bina çatılarına kurulacak güneş panelleri, kentin elektrik gereksiniminin yirmi katından fazlasını üretebilir. New York City örneğinde görülen kentsel güneş devrimi potansiyeli Türkiye’nin en büyük kenti için çok daha güçlü bir formda geçerli.
İstanbul yılda 36 terawatt saat elektrik tüketiyor. Bu ölçü Türkiye’nin toplam elektrik tüketiminin yüzde 12’sine denk geliyor. Kent 5.343 kilometre kare alana yayılmış durumda ve bu alanın kıymetli bir kısmı binalar, yollar ve öbür geçirimsiz yüzeylerle kaplı.
İstanbul’un yıllık ortalama global yatay güneş ışınımı günde 4,18 kilowatt saat. Bu bedel kentin toplam yüzey alanı üzerinden hesaplandığında yıllık 8.150 terawatt saatlik birincil güneş gücü potansiyeline işaret ediyor. Bu potansiyel İstanbul’un yıllık elektrik tüketiminin 226 katına muadil.
Tüm kent yüzeyini güneş panelleriyle kaplamak pratik değil. Yalnızca mevcut binaların çatıları ve otoparklar üzere geçirimsiz yüzeyler dikkate alındığında bu alanın yüzde 45’ini oluşturan 2.404 kilometre karelik alan elde ediliyor. Bu yüzeylerin tamamına güneş panelleri yerleştirildiğinde yıllık 3.670 terawatt saatlik güneş gücü potansiyeli kelam konusu oluyor.
Modern güneş panellerinin ortalama verimliliği yüzde 23 civarında. Sistem kayıpları olan toz, inverter kayıpları ve öbür teknik kayıplar yüzde 14 olarak hesaplandığında net elektrik üretimi yıllık 723 terawatt saat düzeyine ulaşıyor. Bu ölçü İstanbul’un yıllık elektrik tüketiminin 20 katından fazla.
Bu hesaplamalar yalnızca mevcut binaların çatıları ve otoparklar üzere alanlar dikkate alınarak yapıldı. Kentteki öteki geçirimsiz yüzeyler olan yollar, kaldırımlar ve dikey yüzeyler olan bina cepheleri değerlendirmeye alınırsa potansiyel daha da artıyor.
İstanbul’un mevcut geçirimsiz yüzeylerinin yalnızca yüzde 5’ine güneş panelleri yerleştirilerek kentin yıllık elektrik muhtaçlığının tamamı karşılanabiliyor. Bu durum İstanbul’un kendi gücünü üreten ve güç ihraç eden kent olma potansiyelini ortaya koyuyor.
Modern güneş paneli teknolojisinin fiyatı watt başına 20-30 sent ortasında, suram maliyeti dahil toplam sistem fiyatı 70 sent ile 1,1 dolar ortasında değişiyor. İstanbul’un elektrik gereksinimini karşılamak için gereken 2 gigawatt kurulu güçte sistem maliyeti 1,4-2,2 milyar dolar olarak civarında diyebiliriz.
Bu yatırım 25 yıllık sistem ömrü boyunca kilowatt saat başına 2-4 sent maliyetle elektrik üretebilir. Karşılaştırıldığında doğalgaz santralları 6-8 sent, kömür santralları 5-7 sent maliyetle elektrik üretiyor.
Almanya’nın 2000-2020 devrinde gerçekleştirdiği 60 gigawatt güneş gücü konseyimi İstanbul için büyük bir referans. Almanya’nın güneş potansiyeli İstanbul’dan yüzde 23 düşük olmasına karşın toplam elektrik üretiminin yüzde 10’unu güneş gücünden karşılıyor.
Çin’in son 15 yılda gerçekleştirdiği güneş gücü yatırımları panel maliyetlerini yüzde 85 düşürdü. Bu maliyet azalması güneş gücünü fosil yakıtlarla rekabet edebilir hale getirdi.
İstanbul’da 36 terawatt saat güneş gücü üretimi yılda 18 milyon ton karbondioksit emisyonu azaltımı sağlayabilir. Tam potansiyelin kullanılması durumunda 723 terawatt saat üretim 360 milyon ton karbondioksit azaltımı yapabilir. Bu ölçü Türkiye’nin toplam yıllık emisyonunun yüzde 80’ine karşılık geliyor.
Türkiye’de güneş gücü kurulumları son beş yılda süratle arttı. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu bilgilerine göre ülke genelinde kurulu güneş kapasitesi 12 gigawata ulaştı. İstanbul’da ise kurulu kapasite şimdi 200 megawat düzeyinde kalıyor.
Mevcut yasal düzenlemeler 50 kilowata kadar güneş paneli kurulumuna net ölçüm sistemi imkanı tanıyor. Bu sistem elektrik üreticilerinin fazla ürettikleri enerjiyi şebekeye satmasına imkan veriyor.
İstanbul’un güneş gücü potansiyeli kenti büyük elektrik ihracatçısı pozisyonuna getirebilir. Belirttiğimiz üzere mevcut geçirimsiz yüzeylerin yalnızca yüzde 5’inin kullanılması kentin elektrik muhtaçlığını büsbütün karşılamaya yetiyor. Kalan yüzde 95’lik kapasite Türkiye’nin tamamına ve komşu ülkelere güç sağlayabilir.
Güneş paneli teknolojisindeki gelişmeler verimliliği daima artırıyor. 2020’de ortalama yüzde 18-20 olan panel verimliliği 2024’te yüzde 23’e çıktı. 2030’a kadar yüzde 30 verimliliğe ulaşılması bekleniyor.
Türkiye’nin güneş paneli üretim kapasitesi ise yılda 2 gigawat düzeyinde. Bu kapasitenin 10 gigawata çıkarılması 50 bin bireye istihdam yaratabilir. Depolama teknolojileri güneş gücünün ana zorluğunu oluşturuyor. Lityum iyon batarya maliyetleri son 10 yılda yüzde 90 düştü. Hidrojen üretimi ve pompaj depolamalı hidroelektrik santraller uzun müddetli güç depolama seçenekleri sunuyor.
