Güvenli, pak ve sürdürülebilir bir güç kaynağı olarak görülen nükleer güç, global ölçekte giderek daha fazla ehemmiyet kazanıyor. Dünya, nükleer gücün avantajlarını fark etmeye başlarken, bilgiler de bu ilgiyi doğruluyor.
2024’te rekor elektrik üretimi
Dünya Nükleer Birliği (WNA) bilgilerine nazaran, 2024 yılında nükleer reaktörler 2.667 terawatt-saat (TWh) elektrik üreterek tarihteki en yüksek düzeye ulaştı. Bu sayı, 2006’daki 2.660 TWh’lik eski rekoru geride bıraktı. 2023’e kıyasla 66 TWh’lik bir artış gözlemlendi. Bugün dünya genelinde yaklaşık 440 nükleer reaktör, global elektrik gereksiniminin %9’unu karşılıyor.
WNA Genel Yöneticisi Dr. Sama Bilbao y León mevzuyla ilgili, “Her yıl bu rekorun daha da geliştirilmesi gerekiyor. Zira güç ve iklim gayelerimizi karşılamanın yolu buradan geçiyor” dedi.
Enerji karışımında nükleerin yeri
WNA datalarına nazaran dünya güç dağılımında:
-
Kömür: %36
-
Doğalgaz: %22
-
Hidroelektrik: %15
-
Güneş, rüzgar ve jeotermal: %12
-
Nükleer: %9
-
Petrol: %3 hisseye sahip.
Birleşik Krallık özelinde ise tablo farklı: Güç karışımında %30 rüzgar, %30 doğalgaz, %14 nükleer, %14 biyoenerji, %5 güneş, %2 hidroelektrik ve %0,7 kömür bulunuyor. Ülkede dokuz aktif reaktör çalışıyor ve yeni projelerle bu sayı artmaya hazırlanıyor.
Asya’da süratli büyüme
Son on yılda devreye alınan 68 reaktörden 56’sı Asya’da inşa edildi. Hala üretim basamağındaki 70 reaktörün 59’u da yeniden Asya ülkelerinde yer alıyor. Bu eğilim, bölgenin nükleer kapasitesini süratle artırdığını gösteriyor.
Nükleer fisyon nasıl çalışıyor?
Nükleer güç, uranyum üzere radyoaktif elementlerin parçalanmasıyla (fisyon) elde ediliyor. Bu süreçte:
-
Nötron, büyük bir atom çekirdeğine çarpar.
-
Atom iki kesime ayrılır ve büyük ölçüde güç açığa çıkar.
-
Bu güç ısıya dönüşür, suyu buhara çevirir.
-
Buhar türbinleri çalıştırarak düşük karbonlu elektrik üretir.
Bu sistem uzun vakittir bilinse de Çernobil üzere kazalar ve güvenlik tasaları nedeniyle 1980’lerden sonra nükleerin hissesi düşmüştü.
Tartışmalar ve çevresel kaygılar
Nükleer güç, karbon salımı olmadan elektrik ürettiği için “temiz enerji” kabul edilse de, çevreciler farklı düşünüyor. Friends of the Earth isimli kuruluş, nükleerin “iklim krizine yavaş ve değerli bir çözüm” olduğunu savunuyor. Ayrıyeten binlerce yıl boyunca tehlikeli kalabilen önemli riskler taşıdığını vurguluyor.
Tüm tartışmalara karşın, birçok ülke kömür, petrol ve doğalgazı azaltmak için nükleere yöneliyor. Bilhassa yapay zeka ve data merkezleri üzere yeni alanlardan gelen talep arttıkça, düşük karbonlu güç üretimi daha da kritik hale geliyor. Dr. Bilbao y León, nükleer dalın bu gereksinimi karşılayabilmesi için büyüme suratını artırması gerektiğini belirtiyor.
