Derin denizlerde yaşayan canlı çeşitlerini araştırmak, birçok vakit epey kuvvetli ve belirsizliklerle dolu bir süreç. Bilhassa geniş bir coğrafyada yayılmış lakin gözlemlenmesi son derece güç olan tipler kelam konusu olduğunda, bilim insanları için her yeni bulgu farklı bir keşif manasına gelir. Bu çeşitlerden biri olan Pasifik uykucu köpekbalığı (Somniosus pacificus), Güney Çin Denizi’nde yapılan bir araştırmada birinci defa bu bölgede görüntülenerek bilim dünyasında heyecan yarattı.
Sun Yat-sen Üniversitesi ile Güney Deniz Bilimi ve Mühendisliği Guangdong Laboratuvarı’ndan araştırmacılar, deniz tabanına bırakılan bir leşin doğal ekosistem üzerindeki tesirlerini incelemek üzere, Hainan Adası açıklarında 1.629 metre derinliğe bir inek leşi yerleştirdi. Emel, derin deniz ortamında leşin çürüyüş süreci boyunca hangi canlıların nasıl reaksiyon verdiğini gözlemlemekti. Fakat bu süreçte, bölgede daha evvel kaydedilmemiş olan sekiz Pasifik uykucu köpekbalığı kameralara takıldı.
“Sıraya giren” köpekbalıkları
Görüntüler sadece köpekbalıklarının varlığı açısından değil, davranış biçimleriyle de dikkat cazipti. Araştırmacılar, köpekbalıklarının leşi paylaşırken agresif bir rekabet yerine neredeyse “sıra bekler” üzere davrandıklarını fark etti. Öndeki bireylerin, arttan gelenlere yer verdiği ve belli bir nizam içerisinde beslendikleri gözlemlendi. Çalışmayı yürüten gruptan Han Tian, “Bu durum, bu cinsin ferdi rekabetin ötesinde, daha karmaşık bir toplumsal yapı içinde hareket ettiğini ve tek başına avlanan canlılar olmadığını gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.
Kamera kayıtlarında dikkat çeken bir öteki detay, köpekbalıklarının boyutlarına nazaran değişen davranışları oldu. 2,7 metre ve üzerindeki bireylerin leşe daha saldırgan yaklaştığı, daha küçük olanların ise temkinli davrandığı ve leş etrafında bir mühlet daireler çizdikten sonra yaklaşmaya cüret ettiği kaydedildi. Bu müşahede, derin denizlerdeki besin rekabetinin hala canlı olduğunu ve bölgedeki besin kaynaklarının düşündüğümüzden daha çeşitli olabileceğini akla getiriyor. Lakin bu kaynakların tam olarak ne olduğu şimdi net değil.
Araştırma sırasında fark edilen bir öbür farklı davranış da köpekbalıklarının göz hareketleriydi. Bu cins, öbür birçok canlıda bulunan hami “üçüncü göz kapağı” yapısına sahip değil. Lakin buna karşın, beslenme sırasında gözlerini içe ya da geriye çekerek muhafaza sağladıkları görüldü. Bu refleksin, evrimsel olarak geliştirilmiş bir savunma sistemi olabileceği düşünülüyor.
Parazitler ve derin deniz komşuları
Video kayıtları, köpekbalıklarının göz etrafında parazitlerin bulunduğunu da ortaya koydu. Bu durum, cinsin yakın akrabaları olan Grönland köpekbalıklarıyla benzerlik gösteriyor; zira bu cinslerde de benzeri parazitler göz içlerine kadar yerleşebiliyor. Manzaralarda ayrıyeten salyangoz balıkları ve çeşitli amfipod cinsleri üzere başka derin deniz canlıları da gözlemlendi.
Pasifik uykucu köpekbalıkları, Kuzey Pasifik boyunca Japonya’dan Alaska’ya, Baja California’dan Tonga çukuruna kadar uzanan geniş bir dağılıma sahip. Lakin çoklukla soğuk suları tercih ettikleri biliniyor. Bu nedenle Güney Çin Denizi üzere daha sıcak ve tropikal bir bölgede bu cinsin görülmesi, dikkat alımlı bir gelişme olarak bedellendiriliyor.
Bunun bu bölgenin uzun müddettir bir ömür alanı olup olmadığı ya da iklim değişikliği üzere faktörlerin tesiriyle yeni bir yayılımın başlangıcı mı olduğu şu anda belirsizliğini koruyor. Han Tian, “Bu bireylerin bölgede daima mi bulunduğu, yoksa yalnızca dönemsel olarak mı buraya geldiği şimdi net değil. Fakat şu kesin ki, bu tıp hakkında hâlâ çok az şey biliyoruz” diyor.
