Yapay zekâ araçlarını kullanmak son devirde hepimizin günlük rutinine girmeye başladı. Lakin bu araçlardan hakikaten tesirli sonuçlar alabilmek için ne sorduğumuz, yani nasıl sorduğumuz büyük ehemmiyet taşıyor. Tam da bu noktada karşımıza çıkan kavram: prompt. Türkçeye “istem” olarak çevrilen bu söz, aslında yapay zekâyla kurduğumuz irtibatın temel yapı taşı. Şayet siz de “Ne sorsam da daha düzgün sonuç alsam?” diye düşünenlerdenseniz, bu yazıda “Prompt nedir?” sorusunun karşılığını ve randımanı artıracak örnekleri bir ortada bulabilirsiniz.
Yapay zekâyla çalışan uygulamalara bir şeyler yazıyoruz, onlar da bize karşılık veriyor… Fakat bazen sonuçlar şahane, bazen ise tam bir hayal kırıklığı olabiliyor. İşte bu farkın gerisinde, birçok vakit kullandığımız prompt’lar yatıyor. Yani, yapay zekâdan ne beklediğimizi ne kadar yanlışsız ve net anlatabildiğimiz. Bu nedenle prompt nasıl yazılır sorusu da giderek daha fazla kıymet kazanıyor. Bu yazımızda hem prompt kavramının ne olduğunu sade bir lisanla açıklıyoruz, hem de yapay zekâdan azamî randıman almanızı sağlayacak örnek istemleri bir ortaya getiriyoruz. Hazırsanız birlikte göz atalım!
Prompt nedir?
Prompt, yapay zekâ uygulamalarında bir vazifesi yerine getirmesi için modele verdiğimiz komut ya da talimat cümlesidir. Yani aslında yapay zekâyla kurduğumuz diyaloğun başlangıç noktasıdır. En kolay hâliyle prompt nedir sorusunun cevabı, yapay zekâya ne yapması gerektiğini söylemenin yolu halinde özetlenebilir. “Bir müzik kelamı muharrir mısın?”, “Mini bir seyahat planı için valiz listesi hazırla.” üzere tabirlerin her biri birer prompt örneğidir. Ne kadar açık, net ve gayeye yönelik bir formda yazılırsa, yapay zekâdan alınan çıktı da o kadar tatmin edici olur. Bu yüzden promptlar, bilhassa ChatGPT üzere doğal lisan sürece modellerinden verimli sonuçlar almanın anahtarıdır. Velhasıl, yapay zekâyı ne kadar uygun yönlendirirsek, ondan o kadar âlâ sonuç alırız.
Prompt kullanımı ne işe fayda?
Promptlar, yapay zekâyla tesirli irtibat kurmanın anahtarıdır. Yalnızca soru sormakla kalmaz, tıpkı vakitte modelin ne yapması gerektiğini yönlendiren bir yol haritası sunar. Hakikat yazılmış bir yapay zeka prompt, alınan yanıtın doğruluğunu ve kullanılabilirliğini direkt tesirler. Blog yazısı yazdırmaktan eser açıklaması oluşturmaya, soru-cevap sistemlerinden makine çevirisine kadar pek çok alanda kullanılır. Bilhassa içerik üretimi, müşteri hizmetleri ve dijital asistan uygulamalarında gerçek yazılmış bir prompt, süreci hızlandırır ve çıktının kalitesini direkt tesirler. Yani ister yaratıcı bir öykü başlatmak isteyin, ister teknik bir soruya karşılık arıyor olun, güzel tasarlanmış bir prompt yapay zekâdan alacağınız randımanı katlayabilir.
Başarılı bir prompt nasıl yazılır?
Yapay zekâdan beklediğiniz üzere sonuçlar almak istiyorsanız, işe iyi bir prompt yazmakla başlamalısınız. Zira ne kadar net ve maksada yönelik sorarsanız, modelden gelen karşılık da o kadar isabetli olur. Pekala, hakikaten işe yarayan bir prompt nasıl yazılır? İşte dikkat etmeniz gereken temel noktalar ve her biri için pratik örnekler:
1. Spesifik olun, ne istediğinizi net belirtin
Yapay zekâya ne yapmasını istediğinizi bilinmeyen bırakırsanız, alacağınız karşılıklar da muğlak olabilir. Bu yüzden mümkün olduğunca açık ve ayrıntılı olun.
Örnek:
- Genel prompt: “Bir seyahat yazısı yaz.”
- Spesifik prompt: “İlk kere yurtdışına çıkan biri için Roma’da üç günlük bir seyahat rehberi hazırla.”
2. Anlaşılır ve sade bir lisan kullanın
Karmaşık cümleler ve teknik tabirler modeli yanlış yönlendirebilir. Bilhassa yeni başlayanlar için sade, direkt ve kısa cümleler her vakit daha uygun çalışır.
- “Temsilî, akademik bağlamda kıymetlendirilmek üzere nostaljik ögeler barındıran kısa bir kıssa yaz.” yerine “1950’lerde geçen, eski bir mahallede geçen nostaljik bir kısa kıssa yaz.” kullanın.
3. Amaç odaklı olun
Promptun sonunda ne elde etmek istediğinizi belirtirseniz, yapay zekâ da daha net bir yönlendirmeyle çalışır.
- Bir iş fikri öner.” yerine “Yalnızca 5.000 TL sermayeyle Türkiye’de uygulanabilecek yenilikçi bir iş fikri öner.” kullanın.
4. Format beklentinizi belirtin
Yanıtın nasıl görünmesini istediğinizi evvelce söylerseniz, çıktı daha sistemli ve kullanılabilir olur.
- “Yanıtı liste formatında ver: Giriş, üç ana unsur ve sonuç kısmı olacak formda yapılandır.”
5. Gerektiğinde sonlar çizin
Yapay zekâdan belirli bir çerçevede kalmasını istediğinizde, bunu net bir formda belirtin. Böylelikle husus dışına çıkmadan, denetimli içerikler üretebilirsiniz.
- “Cevabında ferdî görüş belirtme. Sadece bilimsel kaynaklara dayalı bilgilerle açıklama yap.”
Prompt cinsleri ve örnekleri nelerdir?
Prompt yazmak, yalnızca birkaç söz yazıp enter’a basmaktan ibaret değil. Kullanacağınız tabirlerin çeşidi, yapay zekâdan alacağınız yanıtın kalitesini direkt tesirler. Farklı misyonlar için farklı prompt yapıları kullanarak hem daha tesirli sonuçlar alabilir hem de vakitten tasarruf edebilirsiniz. İşte en yaygın kullanılan prompt cinsleri ve örnekleri:
1- Komut promptları (Instructional Prompts):
Yapay zekâdan makul bir işi direkt yapmasını istediğinizde, işte o noktada en sık başvurduğumuz prompt tipi devreye giriyor: komut promptları. Açık, net ve ne istediğini bilen tabirlerle yazıldığında, modelden tam da gereksiniminiz olan yanıtı almanız mümkün oluyor.
Örnek:
- “Bu metni üç unsur hâlinde özetle.”
- “Bu metni toplumsal medya için etkileyici bir başlığa dönüştür.”
Ne işe fayda?: İçerik düzenleme, kod yorumlama, kısa bilgi çıktıları üzere direkt misyonlarda ülküdür.
2- Soru promptları (Interrogative Prompts)
Yapay zekâdan bir hususta bilgi almak, fikir sormak ya da kısa bir tahlil yaptırmak istiyorsanız, en yanlışsız yol sorularla ilerlemek. Yani, aklınızdaki soruyu direkt modele yönelttiğinizde, birden fazla vakit şaşırtan derecede ayrıntılı ve yararlı karşılıklar alabilirsiniz.
Örnek:
- “Düzenli uyku alışkanlığının zihinsel sıhhat üzerindeki tesirleri nelerdir?”
- “Minimalist ömür biçimi nasıl bir tesir yaratır ve nereden başlanmalı?”
Ne işe fayda?: Veri tahlili, araştırma, sorun tahlili üzere bilgiye dayalı misyonlarda kullanılır.
3- Rol atama promptları (Role-based Prompts)
Yapay zekâdan bir uzman üzere düşünmesini istediğinizde, devreye rol atama promptları giriyor. Modele “Sen bir şefsin” ya da “Bir doktor gibi düşün” dediğinizde, karşılıklar da buna nazaran şekilleniyor: daha profesyonel, daha yerinde ve bağlama uygun.
Örnek:
- “Sen bir klinik psikologsun. Özelliklerini paylaştığım bu kişinin gerilimle başa çıkma sistemlerini değerlendir.”
- “Kendini tecrübeli bir şef olarak düşün. Bu tanımdaki materyal istikrarını değerlendir ve güzelleştirme teklifleri sun.”
Ne işe fayda?: Uzman bakış açısı gerektiren içerikler üretmekte tesirlidir.
4- Kısıtlayıcı ve anayasal promptlar (Constitutional Prompts)
Yapay zekânın etik sonların dışına çıkmaması, hassas bahislerde tarafsız kalması ya da birtakım alanlara hiç girmemesi gerekiyorsa, işte bu noktada devreye kısıtlayıcı promptlar giriyor. Bu sayede daha denetimli ve inançlı karşılıklar almak mümkün oluyor.
Örnek:
- “Yanıtlandırırken tıbbi tavsiye verme. Sırf genel bilgiler ve bilimsel kaynaklara dayalı açıklamalar yap.”
- “Yatırım tavsiyesi verme. Yalnızca finansal tabirleri ve genel stratejileri açıkla.”
Ne işe fayda?: Akademik yazım, teknik tahlil yahut tartışmalı bahislerde tarafsızlık gerektiren senaryolarda yararlıdır.
5- Zincirleme fikir promptları (Chain-of-Thought Prompting)
Yapay zekâdan çabucak karşılık vermesini değil de, evvel biraz düşünüp mantıksal adımlarla ilerlemesini istiyorsanız, işte burada zincirleme fikir promptları devreye giriyor. Böylelikle daha dengeli ve neden-sonuç bağlantısı kuran cevaplar almanız mümkün oluyor.
Örnek:
- “Bu yatırım kararının artılarını ve eksilerini adım adım değerlendir.”
- “İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasına giden süreci kronolojik olarak açıkla.”
Ne işe fayda?: Karmaşık, çok adımlı sorunlar için daha muteber ve dengeli cevaplar üretir.
6- Tree of Thoughts (ToT)
Zincirleme niyetin bir tık ötesine geçmek istiyorsanız, devreye Tree of Thoughts giriyor. Bu prosedürde yapay zekâdan yalnızca tek bir tahlil değil, birden fazla alternatif üretmesini istiyorsunuz. Sonra da bu seçenekleri karşılaştırıp en mantıklısını seçmesini bekliyorsunuz.
Örnek:
- “Bir grup içi çatışmayı çözmek için üç farklı formül öner. Her birinin avantajlarını ve dezavantajlarını kıymetlendirerek en uygun olanı seç.”
- “Hafta sonu tatili için üç farklı rota planla. Her rotayı ulaşım, bütçe ve tecrübe açısından değerlendir ve en mantıklı seçeneği öner.”
Ne işe fayda?: Karar verme, strateji oluşturma ve tahlil kıyaslaması gereken durumlarda çok güçlüdür.
7- Few-shot ve Zero-shot promptlar
Zero-shot prompt’larda yapay zekâya direkt misyon verirsiniz, örnek göstermeye gerek kalmaz. Few-shot’ta ise birkaç örnek sunarak modeli yönlendirirsiniz, böylelikle ne biçim bir yanıt beklediğinizi daha uygun anlar.
Örnek 1:
- Girdi: “Akşam yemeği için hafif bir salata öner.”
- Yanıt: “Izgara tavuklu roka salatası: Roka, cherry domates, az zeytinyağı ve limon ile karıştırılır. Üzerine ince dilimlenmiş ızgara tavuk eklenir.”
Örnek 2:
- Girdi: “Teslimat tarihini öğrenebilir miyim?”
- Yanıt: “Merhaba, siparişinizin iddiası teslimat tarihi 14 Temmuz’dur. Kargo süreciyle ilgili gelişmeleri sizinle paylaşmaya devam edeceğiz.”
Örnek 3:
- Girdi: “Tatlı isteğimi bastıracak sağlıklı bir atıştırmalık öner.”
- Yanıt: “Fıstık ezmeli yulaf topları: Yulaf, bal ve doğal fıstık ezmesi karıştırılıp küçük toplar hâlinde hazırlanır ve buzdolabında dinlendirilir.”
Yeni Girdi:
- “Kahvaltı için sağlıklı lakin pratik bir tanım öner.”
- Modelden beklenen: Üstteki örneklerle uyumlu tonda ve içerikte yeni bir sağlıklı kahvaltı önerisi.
Ne işe fayda?: E-posta yanıtlama, müşteri dayanak senaryoları, lisan tarzı öğretme üzere misyonlarda çok başarılıdır.
8- Formatlama ve çıktı denetimi promptları
Yapay zekâdan yalnızca gerçek yanıtı değil, birebir vakitte sistemli ve muhakkak bir formatta cevap almanız gerekiyorsa, formatlama promptları tam bu iş için devreye giriyor. Ne formda yazmasını isterseniz, o halde sunabiliyor.
Örnek:
- “Bu tecrübesi başlık, tarih ve açıklama olarak üç kısma ayır.”
- “İlettiğim yazıyı giriş, ana fikirler ve sonuç kısımları hâlinde yapılandır.”
Ne işe fayda?: Yapay zekânın içeriğini direkt işlenebilir ve sistemli hâle getirmede kullanılır.
Metinle görsel oluşturma (Text-to-Image) promptu nasıl yazılır?
Yapay zekâ ile görsel üretmek artık yalnızca birkaç cümleye bakıyor. Fakat o birkaç cümleyi yanlışsız kurmak, hayal ettiğiniz manzaraya ulaşmanın kilit noktası. Text-to-image modelleri, yazdığınız metne nazaran fotoğraf oluşturduğu için verdiğiniz ayrıntılar ne kadar net olursa, sonuç da o kadar tatmin edici olur.
İşte hayalinizdeki sahneyi görsele dönüştürmek için tesirli bir text-to-image promptu yazmanın temel adımları:
1. Ana sahneyi belirleyin
Görselin merkezinde ne olacağını netleştirin. Mevzuyu direkt ve sade bir formda tanımlamak, yapay zekânın ne çizeceğini anlaması için birinci adımdır.
- “Göl kenarında oturan yaşlı bir balıkçı.”
2. Ayrıntılandırmaya geçin
Görselin daha varlıklı ve gerçekçi görünmesi için ortama, objelere yahut bireylere dair ayrıntılar verin.
- “Balıkçı, hasır şapka takıyor ve ahşap bir sandalyeye oturmuş. Yanında eski bir kova ve oltası var.”
3. Ortamı tanımlayın
Görselin hissiyatını, hissini ya da havasını belirleyin. Sessiz, kasvetli, sevinçli, gizemli üzere atmosfer tarifleri büyük fark yaratır.
- “Sabahın erken saatleri, hava sisli ve göl yüzeyi neredeyse büsbütün dingin.”
4. Işıklandırma ve renklendirme ayrıntılarını geçin
Görselde hakim olmasını istediğiniz renk tonlarını yahut ışık durumunu tanım edin. Bu, imgenin estetik karakterini belirler.
- “Ortama hâkim renkler yeşil, kahverengi ve yumuşak sarı tonları; güneş göl kenarından yeni yeni doğuyor.”
5. Şekil yahut teknik isteklerinizi belirtin (isteğe bağlı)
İsterseniz çizim üslubunu da belirtebilirsiniz: gerçekçi, illüstrasyon, suluboya, 3D render üzere.
- “Çizim suluboya stilinde ve hafif bulanık fırça darbeleri hissedilmeli.”
Promptumuzu tamamladığımızda çıkan sonuç:
- “Sabah sisine bürünmüş bir göl kıyısında oturan yaşlı bir balıkçı, hasır şapkasıyla ahşap sandalyede oturuyor. Yanında metal bir kova ve eski bir olta var. Güneş yeni doğuyor, yumuşak sarı ışık suya vuruyor. Renkler pastel tonlarda, sahne suluboya şeklinde çizilmiş.”
Hatalı yazılmış bir prompt ne üzere sonuçlara yol açar?
Net olmayan yahut hatalı yazılmış promptlar, yapay zekânın mevzuyu yanlış anlamasına neden olabilir. Bu da verimsiz, alakasız ya da beklentiyi karşılamayan cevaplarla karşılaşmanıza yol açar. Yapay zekâdan verimli sonuç almak için, ne istediğinizi açık ve yönlendirici formda söz etmek büyük ehemmiyet taşır.
Promptlar sadece metin üretimi için mi kullanılır?
Promptlar yalnızca metin yazdırmakla sonlu değil. Yapay zekâyla görsel üretmek, ses sentezlemek, kod yazmak, özet çıkarmak, çeviri yapmak ya da data tahlili yaptırmak üzere pek çok farklı alanda da promptlardan yararlanılıyor. Yani gerçek halde yönlendirdiğiniz sürece, promptlar çok istikametli bir kullanım sunuyor.
Prompt yazmak için teknik bilgi gerekir mi?
Prompt yazmak için teknik bir bilgiye sahip olmanız gerekmez. Net, anlaşılır ve gayeye yönelik cümleler kurarak herkes yapay zekâya tesirli komutlar verebilir. Kolay ve gerçek tabirlerle yazılmış promptlar, birden fazla vakit profesyonel çıktılar elde etmenizi sağlar.
