NASA ve Technion Üniversitesi’nin ortaklaşa geliştirdiği FLUTE (Fluidic Telescope) projesi, sıvıdan oluşan aynalarla 50 metre çapında teleskoplar inşa etmeyi hedefliyor. Bu yeni teknoloji, uzayın derinliklerini gözlemlemek için bugüne kadar kullanılan cam aynalı teleskopların yerini sıvı yüzeylere bırakabileceğini gösteriyor.
Projenin merkezinde, mikro yerçekimsiz ortamda sıvıların yüzey tansiyonu sayesinde kusursuz global formlar alabilme özelliği yer alıyor. Bu doğal oluşum, yüksek kaliteli optik aynalar üretmek için yeni bir metot.
FLUTE, uzay müşahedelerinde yeni bir periyot başlatabilir
FLUTE konsepti, bugüne kadar yapılmış en büyük teleskoplardan bile katbekat büyük olan 50 metrelik bir sıvı aynayı uzay ortamında kullanmayı öngörüyor. James Webb Uzay Teleskobu’nun 6,5 metrelik aynası göz önüne alındığında, FLUTE’un optik çapı yaklaşık sekiz kat daha büyük olacak.
Ancak sıvı bir yüzeyin teleskobun taraf değiştirmesi sırasında nasıl davranacağı konusu uzun müddettir tartışma yaratıyordu. Yeni çalışmalarda yapılan teorik tahliller ve laboratuvar deneyleri, sıvı aynaların bu tıp hareketlerden sadece mikrometre seviyesinde etkilendiğini ve bozulmaların merkez bölgeye çok yavaş ilerlediğini gösterdi.
Araştırmalar, bu sistemlerin “manevra bütçesi” olarak tanımlanan hudutlu taraf değiştirme hakkına sahip olması gerektiğini ortaya koydu. Bilhassa büyük tek hareketler yerine çok taraflı küçük hareketlerin tercih edilmesi gerektiği belirlendi.
Bu küçük hareketlerin, daha az bozulma oluşturduğu ve bu bozulmaların optik olarak daha kolay düzeltilebildiği vurgulandı. Laboratuvar ortamında temassız elektromanyetik kuvvetlerle yapılan deneylerde sıvı sinemalar üzerinde denetimli bozulmalar yaratılarak bu davranışlar test edildi ve geliştirilen modellerin doğruluğu teyit edildi.
Sıvı aynaların klâsik teleskoplara nazaran en büyük avantajı sırf büyüklükle sonlu değil. Bu teknoloji tıpkı vakitte esneklik sunuyor. FLUTE konseptiyle geliştirilen aynalar, müşahede vazifelerine nazaran biçim değiştirebiliyor, optik yanlışları otomatik olarak düzeltebiliyor ve hatta mikrometeor çarpmalarından sonra kendi kendini onarabiliyor. Bu özellikler, gelecekteki uzay vazifelerinde hem maliyet hem de bakım açısından büyük kolaylıklar sağlayabilir.
Tüm bu ilerlemelere karşın sıvının uzay ortamında taşınması ve uzun vadeli denetimi hala çözülmesi gereken teknik problemler ortasında yer alıyor. Fakat yapılan tahliller ve deneyler bu tıp teleskopların onlarca yıl boyunca aktif formda vazife yapabileceğini gösteriyor.
