Suudi Arabistan, fütüristik mega kent projesi The Line için kıymetli bir dönemece girdi. Kızıldeniz kıyısında inşa edilmesi planlanan 170 kilometrelik çizgi kent, artık sırf bir teknoloji ve tasarım mükemmeli olarak değil, devasa maliyeti, çevresel tesirleri ve uygulanabilirliğiyle de gündemde. Bloomberg’in haberine nazaran ülkenin kamu yatırım fonu PIF, projenin fizibilitesinin yine değerlendirmesi için danışmanlara başvurdu. The Line kenti, Suudi Arabistan’ın Neom projesinin bir kesimi. Ülke, bugüne kadar Neom projesi kapsamında 50 milyar dolardan fazla yatırım yaptı. Projenin tamamına dair öngörülen toplam maliyet ise inanılması güç bir sayı: 8,8 trilyon dolar. Bu devasa bütçe, sadece mimari hayallerin değil, birebir vakitte çevresel ve toplumsal gerçekliklerin de sorgulanmasına neden oluyor.
İddialı vizyon, gerçeklerle sınanıyor
2021 yılında Veliaht Prens Muhammed bin Selman tarafından duyurulan The Line, araçsız, cadde içermeyen ve sıfır karbon emisyonlu bir hayat alanı vaadiyle dikkat çekmişti. Tüm temel gereksinimlerin beş dakikalık yürüme aralığında karşılanacağı, bir uçtan başkasına yalnızca 20 dakikada ulaşım sağlanacağı argüman edilen kent için 2030 yılı hedefleri hayli büyüktü: 1,5 milyon nüfus, 380 bin istihdam ve 48 milyar dolarlık ekonomik katkı. Ancak gelinen noktada bu amaçlar revize edilmiş durumda. 2030 prestijiyle sırf 2,4 kilometrelik kısmın tamamlanması ve kentte 300 binin altında nüfusun yaşaması bekleniyor.
Vision 2030 kapsamında Suudi Arabistan, petrol gelirlerine bağımlılığı azaltmayı hedefliyor. Fakat düşük seyreden petrol fiyatları bu planları sekteye uğratıyor. 2025 bütçesine nazaran, petrol gelirleri hâlâ devlet gelirlerinin yüzde 61’ini oluşturuyor. Brent petrolün bu yıl boyunca çoğunlukla varil başına 70 doların altında süreç görmesi, büyük çaplı projelere olan kaynak akışını sınırlıyor.
Neom yaptığı açıklamada, “Büyük ölçekli, çok yıllı projelerde olduğu üzere, stratejik gözden geçirmeler yaygın bir uygulamadır ve büyük bir geliştirme projesi yahut altyapı programı boyunca birkaç defa gerçekleştirilir. The Line stratejik bir öncelik olmaya devam ediyor ve Neom, projenin genel vizyonu ve gayelerine uygun olarak operasyonel sürekliliği muhafazaya, verimliliği artırmaya ve ilerlemeyi hızlandırmaya odaklanıyor.” dedi.
Neom’da taraf değişikliği
Lüks tatil köyleri, kayak merkezleri ve yenilikçi kent planlamasıyla tanıtılan Neom, son periyotta sadece mali değil, tıpkı vakitte yönetimsel krizlerle de gündeme geldi. Projenin başındaki isim Nadhmi al-Nasr, 2024 sonunda vazifeden alındı. Nasr, çalışma şartları hakkında yaptığı “Köle üzere çalıştırırım. Öldüklerinde kutlama yaparım. Projelerimi bu türlü yürütürüm” açıklamasıyla reaksiyon çekmişti. Yeniden 2024 sonunda, iki üst seviye yabancı yönetici daha projeden ayrıldı. Kasım 2024’te, daha evvel PIF’in emlak yatırımlarını yöneten Aiman al-Mudaifer, Neom’un yeni CEO’su olarak atandı. Elbette Neom projesindeki meseleler yalnızca ekonomik değil. Projenin çevresel sonuçları da ağır olabilir. Neom’un inşaat faaliyetlerinin bölgedeki hava sistemlerini olumsuz etkileyebileceği ihtarında bulunulmuştu. Yağış tertiplerinin değişmesi, daha sık kum fırtınaları ve şiddetlenen rüzgarlar, projenin iklim üzerindeki potansiyel sonuçları ortasında yer alıyor.
Kentsel alanların yarattığı “ısı adası etkisi” bilinirken, 500 metre yüksekliğe ve 170 kilometre uzunluğa sahip olacak The Line üzere bir yapının çölün ortasında doğal ömrü ikiye bölen bir duvar haline geleceği belirtiliyor. Ayrıyeten yansıtıcı dış cephesiyle kuşlar ve başka canlılar için tehdit oluşturabilir. Hatta yalnızca The Line’ın inşası için dünya çelik üretiminin yüzde 20’sine yakınının kullanılacağı varsayım ediliyor.
