Günümüzde akıllı telefonlardan saatlere, evimizdeki televizyonlardan arabalara kadar her yerde bilgisayarlar var. Onlarsız bir hayatı hayal etmek neredeyse imkânsız, değil mi? Pekala bu teknoloji mükemmeli aygıtların Türkiye’deki seyahatinin nasıl başladığını hiç düşündünüz mü?
Takvimler 1960 yılını gösterdiğinde ülkemize devasa bir konuk geldi. O, Türkiye’nin birinci bilgisayarıydı ve o günün koşullarında âdeta bir bilim kurgu sinemasından fırlamış üzereydi. O günlerde ne internet ne de bildiğimiz manada bir ekran vardı. Delikli kartlar, devasa makineler ve saatler süren hesaplamaları dakikalara indiren bir teknoloji… Gelin, Türkiye’nin birinci bilgisayarı olan IBM 650’nin şaşırtan öyküsüne ve o devrin göz kamaştıran özelliklerine birlikte göz atalım.
Türkiye’nin birinci bilgisayarı ne vakit geldi?
Türkiye’nin birinci bilgisayarı, 1960 yılında Karayolları Genel Müdürlüğü (o zamanki adıyla Karayolları Umum Müdürlüğü) tarafından satın alındı. Bu dev makinenin alınmasının çok pratik bir sebebi vardı. O periyot yol imal hesaplamaları gerçek manada zordu ve daha az maliyetle daha sıkıntısız yollar inşa etmek için önemli hesaplamalar gerekiyordu.
Türkiye’nin birinci bilgisayarı olan IBM 650, tam da bu hedefe hizmet edecekti. Bitmek bilmeyen yol üretim hesaplamalarını çok daha süratli ve kusursuz bir formda tamamlamayı sağlayacak olan IBM 750, Türkiye’nin teknolojiyle olan alakasında orijinal bir sayfa açmıştı.
Bir vakitlerin teknoloji devi: IBM 650’nin özellikleri
Bugünün standartlarına nazaran komik gelse de IBM 650, 1960’ların en gelişmiş teknolojilerinden biriydi. İşte o meşhur bilgisayarın kimi inanılmaz özellikleri:
- Veri Girişi: Bilgiler, üzerine delikler açılarak datanın işlendiği özel kartonlar olan delikli kartlar (punch card) ile yapılıyordu.
- Hafıza: Her biri 10 karakterlik 2000 söz saklayabilen bir belleğe sahipti. Günümüzle kıyaslandığında çok küçük bir alan lakin o devir için ihtilal niteliğindeydi.
- İşlem Gücü: Bu dev makine, saniyeler içinde binlerce süreç yapabiliyordu. Dakikada 78.000 toplama-çıkarma ve 5.000 çarpma süreci kapasitesi vardı.
- Programlama Dili: Çalışmak için günümüzün tanınan lisanlarından çok farklı olan ASSEMBLER ve FORTRAN üzere lisanları kullanıyordu.
IBM 650, Türkiye’de birinci ne için kullanıldı?
IBM 650’nin birinci ve en değerli vazifesi, Polatlı – Sivrihisar ortasındaki 63 km’lik yolun projelendirme hesaplamalarını yapmaktı. Olağanda mühendislerin aylarca süren çalışmasıyla tamamlanabilecek bu karmaşık hesaplamalar, IBM 650 sayesinde yalnızca 1 saate indi. Bu inanılmaz verimlilik artışı, periyodunda bilgisayarın ne kadar gerçek bir yatırım olduğunu kanıtladı.
Türkiye’nin birinci bilgisayarı, bu birinci vazifesinden sonra tam 18 yıl boyunca Karayolları Genel Müdürlüğü’ne hizmet vermeye devam etti. Köprü ve yol güzergâhı hesaplamaları, maliyet tahlilleri ve envanter kayıtları üzere birçok kritik işte kullanılarak Türkiye’nin altyapısının gelişmesine büyük katkı sağladı.
IBM 650 artık nerede?
Yıllarca kullanıldıktan sonra teknolojinin gelişimine yenik düşen bu emektar bilgisayar, bugün Eskişehir’de bulunan Karayolları Genel Müdürlüğü Eğitim Tesisleri’nde sergileniyor ve teknoloji tarihimizin bu kıymetli modülünü görmek isteyen ziyaretçilerini bekliyor.
