Astronomi dünyası, şimdiye kadar karşılaşılan en tuhaf kozmik objeyle karşılaşmış olabilir. NASA’nın Chandra X-ışını teleskobu, içinde bulunduğumuz Samanyolu galaksisinde yaklaşık 15.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan gizemli bir cismin hem radyo dalgaları hem de X-ışınları yaydığını tespit etti. ASKAP J1832-0911 ismi verilen bu obje, her 44 dakikada bir yaklaşık iki dakika boyunca hem radyo dalgalarında hem de yüksek güçlü X-ışınlarında ani parlamalar yapıyor.
“Gördüğümüz hiçbir şeye benzemiyor”
Bu keşif, “uzun dönemli süreksiz kaynaklar” (Long-Period Transients, LPT) olarak isimlendirilen yeni obje tiplerinin X-ışını tayfında birinci sefer gözlemlenmesi açısından büyük kıymet taşıyor. Daha evvel yalnızca radyo dalgalarında tespit edilen LPT’lerin neden ve nasıl tertipli aralıklarla “açılıp kapanan” sinyaller yaydığı ise halen büyük bir bilinmezlik.
Curtin Üniversitesi’nden araştırma lideri Zieng (Andy) Wang, “Bu obje daha evvel gördüğümüz hiçbir şeye benzemiyor” diyerek keşfin ne derece sıradışı olduğunu vurguladı.
LPT’ler, radyo sinyallerini birkaç dakika yahut birkaç saatlik aralıklarla kesintili biçimde yayan kozmik cisimler olarak birinci defa 2022 yılında keşfedildi. O tarihten bu yana dünya genelinde 10’dan fazla yeni LPT bulunmasına karşın, ASKAP J1832-0911’in eşsiz özellikleri onu başkalarından farklılaşıyor.
İsmini Avustralya’daki Australian Square Kilometre Array Pathfinder (ASKAP) radyo teleskobundan alan bu gizemli cisim, radyo sinyallerinin yanı sıra Chandra teleskobuyla yapılan müşahedeler sonucu X-ışını yaydığı anlaşıldı. Bu rastlantısal keşif, Chandra’nın dar görüş alanı ile ASKAP’ın geniş alan taraması ortasındaki az zamanlama örtüşmesi sayesinde mümkün oldu.
Cismin tabiatı hala sırlarla dolu
Araştırma takımı, ASKAP J1832-0911’in ölü bir yıldız olduğu görüşünde birleşiyor; lakin tam olarak ne tıp bir yıldız olduğu şimdi net değil. Güçlü manyetik alanlara sahip bir nötron yıldızı (magnetar) yahut Güneş’in milyarlarca yıl sonra dönüşeceği tipten beyaz cüce yıldız olma ihtimalleri üzerinde duruluyor.
Wang, “ASKAP J1832-0911, güçlü manyetik alanlara sahip meyyit bir yıldızın çekirdeği olan bir magnetar olabilir ya da ikili bir sistemdeki iki yıldızdan biri, evriminin sonunda olan düşük kütleli ve yüksek manyetik alanlı bir beyaz cüce olabilir. Fakat, bu teoriler bile gözlemlediğimiz şeyi tam olarak açıklamıyor. Bu keşif yeni bir fizik türüne ya da yeni yıldız evrimi modellerine işaret edebilir.” diyor.
Araştırmacılar, en az bir uzun dönemli süreksiz kaynağın (LPT) hem radyo dalgaları hem de X-ışınları yaydığını keşfetmenin, bu gizemli objelerin kökenini anlamamıza yardımcı olabileceğini umuyor. Zira X-ışınları, radyo dalgalarından çok daha yüksek güçlüdür; bu da ASKAP J1832-0911’in gerisindeki objenin her iki tıp ışınımı da üretebilecek güçte olduğunu gösteriyor. Bu durum, mümkün kaynakların sayısını azaltarak, misal özellikte daha fazla LPT’nin de bulunabileceğine işaret ediyor. Araştırmanın detayları prestijli bilim dergisi Nature’da yayımlandı.
