Yapay zekâ ya da kısaca bilinen ismiyle AI teknolojileri yavaş yavaş hayatımızın her alanına entegre olmaya başlamış durumda. Alışılmış ki bu teknoloji içinde birçok farklı terim de beraberinde geliyor. Biz de bu içeriğimizde bu alanda en çok duyduğumuz iki terim olan “yapay zekâ” ve “dil modelleri”ni irdeleyeceğiz. Yapay zekâ ile lisan modelleri ortasındaki fark nelerdir?
Yapay zekâ ve lisan modelleri aslında benzeri bir alanın altında kullanılan tabirler olsa da onları birbirinden ayıran kimi farklar var. Bu içeriği okuduktan sonra hangisinin ne manada kullanıldığını çok daha yeterli anlayabileceksiniz.
Yapay zekâ (AI) nedir?
İlk olarak en çok kullandığımız olan “yapay zekâ” terimine bakalım. Uzun yıllardır hayatımızda olan bir terim aslında bu. Sinemalardan kitaplara kadar her yerde görüyorduk. Son yıllarda yaşanan gelişmeler de bu tabirin hayatımıza düzgünce entegre olmasına ve daha evvel hayal ettiğimiz şeylerin gerçeğe dönüşmesini sağladı.
Yapay zekâ, basitçe anlatacak olursak insan gibisi düşünme, öğrenme, çeviri, imaj sürece, görüntü, ses, sorun çözme üzere yeteneklerine sahip bilgisayar sistemlerine veirlen genel bir addır. Bu terim; matematik, istatistik, lisan ve bilgisayar biliminin kesişiminde yer alır. Yapay zekânın datalardan öğrenebilen, bunları karar verme süreçlerine yansıtabilen algoritmalar bütünü olduğunu söyleyebiliriz. Yani yapay zekâ direkt olarak genel bir terim.
Yapay zekânın kimi temel alt başlıkları bulunabilir. Bunlar ortasında makine tahsili, derin öğrenme, imaj sürece, doğal lisan işleme üzere tabirler vardır. Yapay zekâ da tüm bu alt kolların geneline verilen bir şemsiye terimi desek yanlış olmaz. Her gün kullandığımız yapay zekâ araçları da bu teknolojiler sayesinde çalışmayı başarırlar.
Dil modeli (LLM) nedir?
Gelelim çok sık duyduğumuz lisan modellerine. Lisan modelleri, basitçe anlatacak olursak doğal lisanı anlayabilen, üretebilen ve yanıtlayabilen yapay zekâ sistemlerine verilen addır. Bu modeller, büyük metin dataları üzerinden eğitilerek lisan yapılarını, söz bağlantılarını, bağlamları öğrenebilir.
Yani lisan modelleri, daha spesifik olarak doğal lisan vazifelerini yerine getirmek için tasarlanırlar. Günümüzde kullandığınız ChatGPT’den Grok’a kadar birçok sohbet botu, LLM olarak da isimlendirilen büyük lisan modellerinden güç alır. Büyük lisan modelleri, yapay zekâ araçlarının temel modelleri (foundation model) misyonu görürler. Lisan modellerine şu anda sıkça kullandığımız birçok örneği verebiliriz.
Dil modeli örnekleri
- GPT (OpenAI’ın geliştirdiği, ChatGPT’ye güç veren lisan modeli ailesi)
- Gemini (Google’ın Gemini yapay zekâ aracına güç veren lisan modeli ailesi)
- Claude (Anthropic’in araçlarına güç veren lisan modeli ailesi)
- Llama (Meta’nın araçlarına güç veren lisan modeli ailesi)
- Grok (xAI’ın sohbet botuna güç veren lisan modeli)
- DeepSeek (DeepSeek’in yapay zekâ araçlarına güç veren lisan modeli)
Yukarıdaki listede şu anda en çok kullanılan lisan modellerinden kimilerini görebilirsiniz. Natürel ki bizim yalnızca genel isimlerini verdiğimizi unutmayın. Bu modeller daima güncelleniyor ve yenileri geliyor. O yüzden ana isimleri tıpkı kalsa da sürümleri değişebiliyor (GPT-4o, Gemini 2.5 Pro gibi).
Dil modelleri neler yapabilir?
- Metin yazabilir
- Sorularınızı yanıtlayabilir
- Sizinle sohbet edebilir
- Özet çıkarabilir
- Kod yazabilir
Çoklu model sistemleriyle lisan modelleri görsel, görüntü ve ses misyonlarını de yerine getirebiliyor
Dil modelleri son yıllarda inanılmaz gelişme kaydetti. Başlarda yalnızca lisan odaklı fonksiyonları gerçekleştirebilseler de artık çıkan birden fazla lisan modeline çoklu model entegrasyonu yapılabiliyor. Bu da sırf metin değil, birebir vakitte görsel, ses ve görüntü da işleyebilmelerini sağlıyor. Kullandığınız Gemini, ChatGPT üzere birden fazla lisan modeli temelli yapay zekâ aracında çoklu model entegrasyonu mevcut.
Sonuç olarak yapay zekâ ve lisan modeli ortasındaki fark ne?
Bu iki tabirin neler olduğunu ayrıntılıca açıkladık. Karşılaştırdığımızda yapay zekânın bu biçim sistemlere verilen genel bir isim olduğunu anlayabiliyoruz. Öte yandan lisan modelleri ise daha spesifik misyonlara odaklanan modellere deniyor. Fakat ortalarında o denli çok büyük fark olmadığını ve ikisinin de aslında benzeri manalara geldiğini düşünürsek birbirileri yerine kullanmakta o denli çok da bir sorun yok. GPT’ye lisan modeli de deseniz yapay zekâ da deseniz bir sorun olmaz.
