Yapay zekanın iş dünyasındaki rolü süratle değişiyor. Uzun mühlet sırf üretkenlik artırıcı bir araç olarak kullanılan sistemler, artık direkt insan kaynakları kararlarında belirleyici hale geldi. ResumeBuilder.com tarafından yapılan ve 1.342 yöneticinin katıldığı araştırma, bu dönüşümün ulaştığı boyutu açıkça ortaya koyuyor.
İşten çıkarmalarda son karar yapay zekanın olabilir
Ankete katılan yöneticilerin yüzde 66’sı, işten çıkarma kararlarında yapay zekadan yardım aldığını belirtirken, yüzde 64’ü sürecin direkt bu sistemlere danışılarak yürütüldüğünü söz etti. Üstelik her beş yöneticiden biri, işten çıkarma kararını büsbütün yapay zekaya bıraktığını söyledi. Bu oran, insan müdahalesi olmadan verilen kararların düşündüğünden daha yaygın olduğunu gösteriyor.
Yalnızca işten çıkarma değil, artırım ve terfi üzere çalışanların mesleğini direkt etkileyen bahislerde da yapay zeka kullanımı dikkat çekiyor. Araştırmaya nazaran yöneticilerin yüzde 78’i artırım, yüzde 77’si ise terfi kararı verirken ChatGPT, Microsoft Copilot ve Google Gemini üzere araçlara danışıyor. Kullanılan sistemler ortasında en çok tercih edilenin ChatGPT olduğu belirtiliyor.
Bu tablo, yapay zekanın insan kaynaklarında sadece destekleyici bir öge olmadığını, birçok şirkette karar mercii haline geldiğini gösteriyor. Fakat bu yeni tertip beraberinde önemli sıkıntılar da getiriyor. LLM (büyük lisan modeli) sistemlerinin kullanıcı memnuniyetine odaklanma eğilimi, yani kararları onaylayıcı istikamette biçimlendirme davranışı, bu kararların nesnelliğini tartışmalı hale getiriyor. OpenAI, ChatGPT’de bu eğilimi azaltmak için teknik güncellemeler yapmak zorunda kalmıştı.
Yapay zekanın yöneticiler tarafından sorumluluk paylaşımı hedefiyle da kullanıldığı görülüyor. Bir çalışanın işine son verme kararı yöneticinin inisiyatifiyle değil, sistemin teklifiyle alındığında, süreç daha az ferdî ve daha az hesap verilebilir hale geliyor. Bu durum, ön yargıların yapay zeka üzerinden tekrar üretilmesi riskini artırıyor. Kararı verenin kim olduğu sorusu, teknolojiye atılarak cevapsız bırakılıyor.
Ayrıca, yapay zekanın sadece karar süreçlerinde değil, kullanıcılar üzerindeki ruhsal tesirleri de dikkat çekiyor. Birtakım bireylerin bu sistemleri şuurlu birer varlık üzere algılaması, “ChatGPT psikozu” olarak isimlendirilen ruhsal rahatsızlıkları beraberinde getiriyor. Araştırmalarda bu durumun boşanma, iş kaybı, evsizlik ve psikiyatrik tedaviye kadar uzanan önemli sonuçlara yol açtığına dair olaylar kayda geçti.
Bütün bunlara karşın yapay zekaya yönelimin sürat kesmeden devam ettiği görülüyor. Lakin sistemlerin hala “halüsinasyon” üretme riski taşıması, yani gerçekle ilgisiz ve uydurma içerikler oluşturabilme eğiliminde olması, bu teknolojilerin bilhassa insan hayatını direkt etkileyen alanlarda güvenilirliğini sorgulatıyor. Modellerin daha fazla bilgiyle beslendikçe bu yanlışlara daha yatkın hale gelmesi, sistemlerin olgunlaştıkça daha inançlı hale gelmesi gerektiği tarafındaki beklentiyi de zıt yüz ediyor.
