Yapay zekâ son yıllarda teknoloji dünyasının en tanınan icadı hâline geldi. Akıllı telefonlarımızdaki asistanlardan, izleyeceğimiz sineması iddia eden platformlara kadar hayatımızın her alanına sızmış durumda. Buna karşın kimi vakit bir dâhi üzere en karmaşık sorunları saniyeler içinde çözerken, kimi vakit en kolay bir espriyi bile anlamakta zorlanıyor.
Biz de bu içeriğimizde yapay zekâ hakkındaki abartılı beklentileri ve yersiz kaygıları bir kenara bırakacağız. Onun yerine madalyonun iki yüzüne de bakacağız. Yapay zekânın hangi alanlarda insanı geride bırakacak kadar başarılı olduğunu ve hangi bahislerde hâlâ bir çocuğun sağduyusuna bile sahip olmadığını net örneklerle inceleyeceğiz.
Yapay zekâ hangi alanlarda başarılı?
Yapay zekânın başarılı olduğunu söyleyebileceğimiz alanlar ekseriyetle bol ölçüde data içeren, tekrar eden ve belli kurallara dayalı görevlerdir. Bu alanlarda insan suratını ve kapasitesini fersah fersah aşmış durumda.
1. Data tahlili ve tekrarlayan görevler
Milyonlarca satırlık bir Excel tablosunu inceleyip manalı sonuçlar çıkarmak bir insan için haftalar sürer lakin yapay zekâ bu işi dakikalar içinde yanılgısız bir biçimde yapabiliyor.
Finansal piyasalardaki anormallikleri tespit etmek, bir şirketin satış bilgilerindeki zımnî trendleri bulmak yahut fabrikalardaki üretim bandını denetlemek üzere vazifeler, yapay zekânın en sevdiği işlerdir.
2. İmaj ve ses tanıma
Telefonunuzun kilidini yüzünüzle açmanız, toplumsal medyadaki fotoğraflarda arkadaşlarınızın otomatik olarak etiketlenmesi yahut sesli komutlarla asistanınıza bir şeyler yaptırmanız… Tüm bunlar yapay zekânın imaj ve ses tanımadaki başarısı sayesinde mümkün oluyor.
Tıp alanında, bir tabibin gözden kaçırabileceği ufacık bir ayrıntısı röntgen yahut MR imgelerinde saptayarak erken teşhise yardımcı olması da bu muvaffakiyetin en hayati örneklerinden biri.
3. Şahsileştirilmiş öneriler
“Bu sineması sevebilirsiniz” yahut “Bu eseri alanlar şunları da aldı” üzere tekliflerle sıkça karşılaşıyoruz. İşte bu ferdileştirme sihrinin gerisinde da yapay zekâ var.
İzleme, dinleme ve satın alma alışkanlıklarımızı tahlil ederek zevklerimize en uygun içerikleri ve eserleri önümüze getiriyor. Anlayacağınız Netflix, Spotify ve Amazon üzere dev platformların muvaffakiyetinin temelinde de yapay zekâ yatıyor.
4. Strateji oyunları
Satrançta Garry Kasparov’u yenen Deep Blue yahut Go oyununda dünya şampiyonunu mağlup eden AlphaGo, yapay zekânın belli kuralları olan kapalı sistemlerdeki ezici üstünlüğünü vakitle kanıtladı.
Milyarlarca atılım mümkünlüğünü hesaplayıp en hakikat stratejiyi belirleme konusunda yapay zekâlar günümüzde bile insan beyninin çok ötesinde bir performans sergiliyor.
Yapay zekâ hangi alanlarda yetersiz?
Yapay zekâ, data ve mantıkla çözülen işlerde ne kadar düzgün olursa olsun, devreye insanî özellikler gerektiren bahisler girdiğinde de bir o kadar zayıf durumda.
1. Sağduyu ve akıl yürütme
Bir beşere “Buzdolabına fil sığar mı?” diye sorsanız, size anında “Hayır” der. Yapay zekâ ise bu soruyu cevaplamak için filin ve buzdolabının boyut datalarına muhtaçlık duyar zira onun “sağduyu” olarak bildiğimiz, dünyanın fizikî ve toplumsal kurallarına dair genel bir anlayışı yoktur.
Yani kolay özetle bir şemsiyenin yağmurdan korunmak için kullanıldığını “bilir” fakat ıslanmamanın neden kıymetli olduğunu siz anlatmadığınız sürece “anlamaz”.
2. Duygusal zekâ ve empati
Yapay zekâ, bir metindeki sözlerden yola çıkarak “mutlu” yahut “üzgün” bir ifadeyi tespit edebilir fakat bir insanın ses tonundaki titremeyi, yüzündeki aşikâr meçhul bir mimiği yahut bir anlık duraksamasını yorumlayarak empati kuramaz.
İnsan münasebetlerinin temelini oluşturan bu derinliği ve duygusal anlayışı taklit etmesi şimdilik imkânsız görünüyor. Bu yüzden bir terapistin yahut âlâ bir dostun yerini alması çok zordur.
3. Yaratıcılık ve özgünlük
Evet, yapay zekâ artık fotoğraf yapabiliyor, müzik besteleyebiliyor ve hatta şiir yazabiliyor lakin tüm bunları öğrendiği milyonlarca mevcut sanat yapıtının kalıplarını ve tarzlarını birleştirerek yapabiliyor.
Kendi iç dünyasından, acılarından, sevinçlerinden yahut hayallerinden beslenen özgün bir ilhamı yok. Ortaya çıkardığı sonuçlar teknik olarak etkileyici olsa da genellikle insan elinden çıkan bir sanat yapıtındaki “ruh” onda hep eksiktir.
4. Etik ve ahlaki konular
Yapay zekânın en başarısız olduğu alanların başında güçlü ahlaki ikilemler gelir. Örneğin bir otonom arabanın kaza anında “yayayı mı, yoksa yolcuyu mu feda etmesi gerektiği” üzere gri alanlarda karar veremez zira ahlak, kültürel, şahsî ve durumsal faktörlere bağlı karmaşık bir kavramdır ve matematiksel formüllere dökülemez.
Yapay zekâ bir gün beşerler kadar zeki olabilir mi?
Bu soru zekânın tarifine bağlıdır. Şayet zekâ, makul bir vazifesi süratle ve yanlışsız yapma yeteneğiyse (satranç oynamak, bilgi tahlil etmek gibi), yapay zekâ esasen birçok alanda insanlardan daha zekidir ancak zekâyı sağduyu, empati, yaratıcılık ve şuur üzere kavramlarla tanımlarsak, yapay zekânın insan düzeyine ulaşması için önünde daha çok uzun bir yol var.
Yapay zekânın en büyük riski nedir?
Teknik risklerin başında eğitildiği bilgilerdeki ön yargıları (ırksal, cinsel vb.) öğrenip kararlarına yansıtması gelir. Toplumsal riskler ise makus niyetli kullanımı (sahte görüntüler, otonom silahlar) ve iş gücü piyasasındaki ani değişimlerdir. Bu riskleri en aza indirmek, teknolojiyi geliştirirken etik kuralları ve insan odaklı bir yaklaşımı ön planda tutmakla mümkündür.
