Google, 2021 ile 2024 yılları ortasında iki milyardan fazla Android telefonu birer sismik sensöre dönüştürerek 98 ülkede milyonlarca bireye otomatik sarsıntı ikazları gönderen etkileyici bir erken ikaz sistemi geliştirdi. Bilim dergisi Science’ta yayımlanan kapsamlı tahlil, şirketin üç yıldır sessizce yürüttüğü bu sistemin klasik sismolojiye meydan okuyan bir alternatif sunduğunu ortaya koyuyor. Klasik sismik sistemler, ekseriyetle değerli ve sabit ekipmanlara dayanırken Google’ın Android Zelzele İhtar Sistemi (AEA), akıllı telefonların hareket sensörlerini kullanarak çok daha geniş bir kapsama ve erişime ulaşıyor. Kullanıcılar açıkça devre dışı bırakmadıkça, telefonlar daima olarak hareket verisi topluyor. Bu datalar, merkezi algoritmalar tarafından tahlil edilerek sarsıntı kaynağı ve şiddeti belirleniyor. Sistem şimdiye kadar doğruluğu profesyonel sismometrelere yakın sonuçlar veren binlerce zelzelesi muvaffakiyetle tespit etti.
Google’ın yayımladığı datalara nazaran, Nisan 2021 ile Mart 2024 tarihleri ortasında sadece Türkiye’de ayda ortalama 312 deprem tespit edildi. Bu zelzelelerin büyüklüğü M 1.9 ile M 7.8 ortasında değişti. Türkiye, sistemin en etkin çalıştığı ülkelerden biri oldu. Her ay yaklaşık 18 milyon ihtar iletisi, büyüklüğü 4.5 ve üzeri olan sarsıntılar için Türkiye dâhil 98 ülkede gönderildi.
6 Şubat sarsıntılarında algoritmaların hududu görüldü
6 Şubat 2023’te Türkiye’de meydana gelen Pazarcık (M 7.8) ve Elbistan (M 7.5) zelzeleleri, Google’ın sistemi için bugüne kadarki en zorlu sınavı oldu. Google’ın sistemi her iki olayı da tespit etti fakat birinci sarsıntıda algoritmaların büyüklüğü belirlemesi epey yavaş gerçekleşti. Pazarcık sarsıntısında sistem, 7.1 saniye içinde büyüklüğü sırf 4.5 olarak kestirim etti; bu kıymet 18.7 saniye sonra 4.9’a yükseldi. Bu süreçte 512 binin üzerinde aygıta ihtar gönderildi. 9 saat sonraki Elbistan sarsıntısında ise sistem daha süratli reaksiyon verdi ve 3.9 milyon telefona ikaz ulaştırıldı. İkaz müddetleri birkaç saniye ile bir dakikadan fazla ortasında değişti. 
Bu olaylar sonrasında Google, sistem üzerinde bir dizi düzgünleştirme yaptı. Zelzele parametrelerinin güncellenme mühleti 10 saniyeden 30 saniyeye çıkarıldı. Çok gürültü üreten telefonlar, tahlil havuzundan çıkarılarak sırf sağlam aygıtlardan gelen datalar dikkate alınmaya başlandı. İhtar sırasında titreşim veren aygıtların tekrar tetikleme yapamaması sorunu giderildi. Artık titreşimli ihtarlar, sensör verisi ile çakışmayacak biçimde denetim ediliyor. Bu sistemler sahiden işe yarıyor mu?
Google, sistemin muvaffakiyetini kıymetlendirmek için farklı ülkelerdeki büyük sarsıntılardan örnekler de paylaştı. Bu örnekler, erken ihtar sisteminin farklı büyüklükteki sarsıntılarda nasıl çalıştığını net biçimde ortaya koyuyor. Kasım 2023’te Filipinler’de meydana gelen M 6.7 büyüklüğündeki sarsıntıda, sistem birinci uyarıyı sarsıntının başlamasından 18.3 saniye sonra gönderdi. Episantr bölgesine en yakın olan ve en şiddetli sarsıntıyı yaşayan şahıslar 15 saniyeye kadar erken uyarı aldı. Daha uzakta yaşayan ve orta şiddette sarsıntı hissedenler için bu müddet bir dakikaya kadar çıktı. Bu olayda yaklaşık 2,5 milyon kişiye ihtar iletildi.
Yine Kasım 2023’te Nepal’de gerçekleşen M 5.7 büyüklüğündeki bir zelzelede, birinci ihtar 15.6 saniye sonra yayımlandı. Orta ve şiddetli sarsıntı yaşayanlar 10 ila 60 saniye arasında değişen bir ikaz mühleti elde etti. Bu sarsıntı sırasında sistem 10 milyondan fazla ikaz mesajı gönderdi.
Nisan 2025’te Türkiye’de yaşanan M 6.2 büyüklüğündeki sarsıntı ise sistemin bu bölgede ulaştığı kapsamı gözler önüne serdi. Zelzelenin başlamasından yalnızca 8 saniye sonra birinci ihtar verildi. Orta ile şiddetli sarsıntı hisseden bireyler birkaç saniyeden 20 saniyeye kadar değişen müddetlerde ihtar alabildi. Bu tek olayda 16 milyonu aşkın cihaz erken ikaz aldı.
Sistem nasıl çalışıyor?
AEA, klasik sismolojiyle birebir temel prensiplere dayanıyor. Android telefonlar hareketsizken, içlerindeki ivmeölçerler bir zelzele sırasında oluşan P ve S dalgalarının neden olduğu ani ivmelenmeleri algılıyor. Rastgele bir aygıt bu cins bir sinyal tespit ettiğinde, pozisyon bilgisiyle birlikte Google sunucularına bir sinyal gönderiyor. Kâfi sayıda aygıttan benzeri sinyaller alınırsa, sistem bunu potansiyel bir zelzele olarak pahalandırıyor ve ikaz gönderiliyor.
Bu sistem, Google Play Services içinde yer aldığı için birden fazla Android telefonda varsayılan olarak aktif durumda. Android, global akıllı telefon pazarının yaklaşık %70’ini oluşturduğundan, bu sistem dünya genelinde, bilhassa gelişmekte olan ülkelerde hayati bir erken ikaz altyapısı sunuyor.
