NASA, Samanyolu’nun komşusu Andromeda Galaksisi’nin şimdiye kadar elde edilen en net ve ayrıntılı manzarasını yayınladı. Yeni görsel sırf görsel bir muvaffakiyet değil; tıpkı vakitte kozmosun karanlık sırlarını çözmeye yönelik çok disiplinli bir bilimsel çalışmanın eseri diyebiliriz.
Andromeda Galaksisi, hayli net görüntülendi
Gökbilim tarihine ismini yazdıran Vera C. Rubin’in anısına hazırlanan bu kompozit manzara, karanlık hususun birinci defa direkt varlığına işaret eden müşahedelerin yapıldığı galaksiyi merkezine alıyor.
Andromeda’nın bu kadar detaylı görüntülenmesi, NASA’nın Chandra X-ışını teleskobunun yanı sıra Avrupa Uzay Ajansı’nın XMM-Newton misyonu, emekliye ayrılan Spitzer ve GALEX teleskopları, COBE, Planck, Herschel üzere kozmik müşahede araçları ve Westerbork Radyo Teleskobu üzere yer tabanlı sistemlerin topladığı bilgilerin bir ortaya getirilmesiyle mümkün oldu. Farklı dalga uzunluklarında yapılan müşahedeler, galaksinin çok katmanlı ve güçlü yapısını daha evvel görülmemiş bir netlikte ortaya çıkardı.
Özellikle Chandra’nın X-ışını müşahedeleri, galaksinin merkezinde bulunan harika kütleli kara delik M31*’in etrafında yayılan yüksek güçlü radyasyonu gösteriyor. Bu kara delik, Samanyolu’nun merkezindeki Sagittarius A*’dan çok daha büyük.
Sagittarius A*, Güneş’in yaklaşık 4,3 milyon katı kütleye sahipken, M31*’in kütlesi Güneş’in 100 milyon katına ulaşıyor. Bu da Andromeda’daki kara deliğin, enerjik X-ışını parlamalarıyla neden vakit zaman dikkat çektiğini açıklıyor. Karşılaştırıldığında, Sagittarius A* çok daha durağan bir karakter sergiliyor.
Andromeda’nın seçilmesinin nedeni sadece yakınlığı değil. 2,5 milyon ışık yılı uzaklıktaki bu galaksi, 1960’lı yıllarda Vera Rubin ve takımının yürüttüğü araştırmalarla gökbilim tarihine geçti. Rubin’in müşahedeleri, Andromeda’nın spiral kollarının olması gerekenden çok daha süratli döndüğünü ortaya koydu.
Bu suratlara karşın galaksinin dağılmıyor olması, etrafını saran ve gözle görülemeyen bir unsur tarafından kütleçekimsel olarak tutulduğunu gösterdi. Görünmeyen bu yapı, karanlık unsur olarak isimlendirildi ve bu müşahedeler, onun varlığına dair birinci güçlü ispat olarak kabul edildi.
Bu bulgu, sadece Andromeda’ya has değil. Daha sonra yapılan çalışmalar, kainattaki tüm büyük galaksilerin benzeri formda karanlık hususla çevrili olduğunu ortaya koydu. Gözlemlenebilen yıldızlar, gazlar ve gezegenler, kozmostaki toplam hususun sırf yaklaşık %15’ini oluşturuyor. Geri kalan büyük kısım ise direkt görülemeyen, yalnızca kütleçekimsel tesirleriyle tespit edilebilen karanlık unsurdan oluşuyor.
Andromeda’nın yeni imajı, bu bilinmeyen yapının galaksilerin oluşumu ve yapısı üzerindeki tesirlerini daha âlâ anlayabilmek için kıymetli bir kaynak sunuyor. Tıpkı vakitte parçacık fiziğinin hudutlarını zorlayan karanlık husus teorileri için de bir referans noktası niteliği taşıyor. Rubin’in başlattığı bilimsel miras, bu yeni müşahedeyle bir sefer daha gündeme gelirken, cihanın görünmeyen yüzüne dair sorulara da yeni karşılıklar aramayı sürdürüyor.
